.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Bakkawwan Hawwata Tuurizimii Oromiyaa Tuuristoota Addunyaa Biratiif Qe’ee Filatamaa Taasisuuf Hojjetamaa Jira.
Sadarkaa biyyaatti mootummaan riiformii dinagdee gooroo taasiseen utubaalee dinagdee shanan adda baase keessaa tokko damee Turiizimiiti. Naannoon Oromiyaas kuufama dilbii qabeenya uumamaa, nam-tolchee, aadaafi seenaa baroota hedduu lakkoofsisan baay`ee qabdi. Kanarraa ka’uun mootummaan qabeenya naannichi qabu eeguu fi misoomsuuf xiyyeeffannoo addaa kennee hojjachuun imala badhaadhinaa akka biyyaatti eegalame utubuu keessatti dameen tuuriziimii gahee irraa eegamu akka taphatu taasisaa jira
Qabeenya dilbii uumamaa fi nam-tolchee hawwata tuurizimiif oolan kunis sadarkaa addunyaatti dorgomaa ta’uu qabu. Haa ta’u malee, qabeenya dilbii kana misoomsuu fi beeksisuun faayidaa dinagdee biyyiifi naannoon argachuu qabu osoo hin argatin tureera.Kana hubachuun yeroo ammaa mootummaan federaalaafi naannoo keenyaatarsimoo haala qabatamaa kana jijjiiruu danda’u bocee hojiirra oolchuun dilbiiwwan tuurizimii miidhaginaa fi guddina pirojektii isaaniitiin sadarkaa idil-addunyaatti dorgomaa ta’uu danda’an misoomsaa jiru.
Waggoottan muraasa darban hojiiwwan bakka qubannaa tuuristootaa misoomsuu, eegumsa nageenya turizimii, eegumsa misooma hambaalee, fayyadamummaa hawaasa naannoo hawwaata tuuriistii jiraatanii, tamsaasa odeeffannoo, qorannoo gabaafi piroomooshinii akkasumas,qulqullina tajaajilaa irratti hojiin xiyyeeffannoon hojjatame biyyis ta'ee naannoon keenya faayidaan damicharraa argamu akka dabalu taasiseera.
Bu’uuruma kanaan Paarkiin Gaarreen Baalee dhamaatii waggoota 20 olii booda Hambaa Uumamaa Addunyaa ta’ee Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii UNESCOtti galmaa’uu danda’eera. Kana malees Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanitti Dhaabbanni Tuuriizimii Addunyaa waldorgommii gaggeesseen; Ikkoo tuurizimii Leephiis “Qe’ee Tuurizimii Filatamaa Addunyaa Bara 2023” taasisuun filateera.
Dilbiiwwan sadarkaa Addunyaatti dorgomaa ta’an akkanaa qabaachuun biyya keenyaafis ta’ee naannoo keenyaaf carraa guddaadha. Carraa argame kanatti fayyadamuun dilbiiwwan biroo misoomsuu, kunuunsuufi beeksisuu akkasumas carraa hojii dhuunfaa fi waldaaleen dargaggootaaf uumuun danda’ameera. Dabalataanis, bakkeewwan hawwata tuuristii misoomsuu, beeksisuu fi galii irraa argamu guddina biyyaafi naannoof oolchuuf paarkiiwwan haaraa godinaalee garaa garagaraa keessatti argaman adda baasuun daangeffamanii hojiin misoomsuu fi kunuunsuu hojjetamaa jira.
Hojiin gama kanaan hojjetamu qabeenya turizimii uumamaafi nam-tolchee jiran hojiirra oolchuun galii guddisuufi carraa hojii bal’aa uumuun dinagdee naannoo keenyaa akka utubu akkasumas madaalliin uumamaa akka eegamu taasifamaara.
Walumaagalatti bakkawwan hawwattota Tuurizimii Oromiyaa qe’ee filatamtuu tuuristootaa Addunyaa akka ta'aniif xiyyeeffannoon hojjatamaa jira.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Oromiyaatti Aadaafi duudhaa walgargaarsa hawaasaa cimsuun, lammii kennaa aadeffate uumuun danda'ameera.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa humnoota waloo Aadaa, duudhaafi seenaa uummata Oromoorraa maddan sirnoomsuun humna misoomaa dabalataa taasisuufi sirna ummataa cimaa ijaaruuf cichoominaan hojjetaa jira.Humnoota waloo sirna Gadaa irraa maddeefi aadaa yeroo rakkoo wal bira dhaabbachuun humna dandamannaa naannichaa cimsuuf hojiirra oolaa jiru keessas tokko Buusaa Gonofaadha. Biiroon Kominikeeshinii Oromiyaas Buusaa Gonofaan labsiidhaan hojiirra erga oolee as hojiilee hojjetamaniifi bu'aawwan argaman ilaalchisuun Hoogganaa Buusaa Gonofaa Oromiyaa Obbo Mahammad Jundaa waliin turtii taasiseera.
Obbo Mahaammad kaayyoo Buusaa Gonofaan dhaabbateef bu'uura godhachuun hojii hojjetamaa jiruun Aadaafi duudhaa walgargaarsaa hawaasaa cimsuun lammii kennaa aadeeffate uumuudhaan uummata balaa uumamaa fi namtolcheen miidhaa irra gahuu danda'u hir'isuun humni dandamannaa dabalaa dhufaa jiraachuu eeraniiru.
Hojii hanga ammaa hojjetameenis duudhaa walgargaarsaa Sirna Gadaarraa madde kana deebisanii sirnoomsuufi sirna ummataa taasisuun hawaasni keenya yeroo rakkoo akka waliif birmatuufi walbira dhaabbatu taasisuun danda’ameera jedhan. Kanaanis rakkoolee hawaas–dinagdee uumamaafi nam-tolchee hedduu furuun danda’amee jira.
Naannoo Oromiyaatti hongee uumamaa ture dabalatee rakkoowwan nam-tolcheefi uumamaa gara garaa mudatan hirmaannaa uummataa taasifameen rakkoo turerraa akka dandamatamu taasifameera jedhaniiru. Kaayyoon Buusaa Gonofaa amantaa gosaafi ilaalcha siyaasaan adda osoo hin baasiin nama ta’uu isaatin qofa rakkoo irraa baraaruudha kan jedhan Obbo Mahaammad kanuma irra ka’uudhaan daangaa cehamee hawaasaa Naannolee garaa garaatti rakkoof saaxilaman damdamachiisuuf deeggarsa taasisaa tureera jedhan.
Dhaloota gahumsa qabuufi dorgomaa ta'e horachuuf hojii eegalame tumsuufis Buusaa Gonofaan barattootaaf nyaata dhiyeessaa jira. Kanaanis bara 2017tti qarshii biliyoona 13 ol tilmaamamuun manneen barnootaa keessatti barattootaaf nyaanni akka dhiyaatu taasifameera.
Sirna buusaa gonofaa lafa qabsiisuudhaan damdamannaa jiru karaa hiikkaa qabun cimsuuf miseensota bal'inaan horachuun murteessaa ta'uu ibsanii sosochii hubannoo uumuu walitti fufiinsa taasifameen miseensota dhaabbataa miliyoona 27 ol horatameera jedhan.
Qabeenya buusii miseensotaafi gumaataan walitti qabamu cinaatti dhaabbaticha cimsuuf mata duree hirkattummaarraa gara oomishtummaatti jedhuun hojii eegalameen humni dhaabbatichaa akka cimu ta'aa jira.
Hojii misooma qonnaatin bara 2016/17 lafa hektaara 300 kan misoomsuun kan danda’ame yoo ta'u bara kana (2017/18) lafa hektaara 4,000 ol facaafamee kunuunfamaa jira jedhaniiru. Kanarraayis midhaan kuntaala kuma 100 fi kum 25 ol kan abdatamu ta’uu ibsaniiru .Dabalataanis sadarkaa godinaaleefi aanaaleettis lafa hektaara kuma 20 ol misoomaa jiraachuu eerameera.Yeroo hongeen uumamuutti hanqina bishaan mudatu furuufis boottee 30 bitamuun galaa jiraachus ibsameera.
Kana malees, dhaabbaticha dinagdeedhaan cimsuun karoora humna ofiitiin damdamachuuuf qabame milkeessuuf warshaa guddaa qarshii biliyoona 10 oliin ijaarsisuuf qorannoon kan xumurameefi yeroo gabaabaa keessatti hojiitti kan galamu ta'uu Obbo Mahaammad ibsaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Galmeessa Siiviilii Sirnoomsuun madda Odeeffannoo Qulqulluu Buuura Hawaasaa Taasisuuf Hojjetamaa Jira.
Galmeessi Siiviilii sochii hawaas-diinagdee biyya tokkoof murteessaa dha. Kunis guddina diinagdee karoorfachuufi to’achuuf madda odeeffannoo sirrii ta’uun fayyada. Tajaajila hawaasaa sirnaan qooduu ykn qaqqabamaa taasisuu, hojii uumuufi investimantii hawwachuu, bulchinsa gaarii ijaaruufi facaatii qabeenyaa mirkaneessuu darbees imaammata,tarsiimoofi sagantaa mootummaan baasu keessatti madda galtee qulqulluu ta'uu keessatti galmeessa siivilii sirnoomsuun bu'aa olaanaa qaba. Darbees istaatiksii biyyoolessaa keessatti madda ragaa ta’uun tajaajila. Kanaf immoo galmeessi siiviilii kun karaa qulqulluufi ammayyaa’een hojirra ooluu qaba.
Kana galmaan gahuufis Ejensiin Galmeessa Siiviilii Oromiyaa hundeeffamuun hojii keessa erga galee waggoottan kudhan lakkoofsiseera. Kaayyoon isaa inni guddaanis galmeessa siiviilii sirnoomsuu dha. Kan biraa taateewwan akka biyyaatti irratti waliigalame arfan dhalootaa, du’aatii,gaa’ilaafi hiikkaa gaa’elaa irratti xiyyeeffachuun akka galmaa’u taasisuu dha.
Galmeessi Siiviilii Oromiyaas erga hundaaee hojilee hedduu hojjechaa turuu Daarikteerri Olaanaan Ejensichaa Obbo Tasammaa Baqqalaa turtii addatti Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa waliin taasisaniin ibsaniiru. Keessattuu dhiyeenya kana labsii 1370/2007 sirna galmeessa maatii akka biyyaatti diriiraa jiru lafa qabsiisuuf hojiin bal’aan hojjetamaa jiraachuu eeraniiru.
Kanaaf waggoottan kurnan darbanitti akka naannoo keenyaatti gara taateewwan miiliyoona 10 ol galmeessuudhaan tajaajilaaf akka oolan taasisee jira. Haaluma kanaan bara baajetaa darbe (2017) keessa tajaajila galmeessa siiviilii sirnoomsuufi hojii kenna tajaajilaa fooyyeessuuf hojii bal’aan hojjetamaa kan ture yommuu ta’u leenjii hubannoo hawaasaa uumuuf hojjetameen hawaasni miiliyoona 15 ol hubannoo maalummaa galmeessa siiviilii argateera. Kunis leenjii qofaan osoo hintaane miidiyaalee adda addaa waliin qindoomuun hubannoo uumameen taatee kana galmeessisuuf eeyyamamaa akka ta’u taasisaa jira.
Walumaagalatti bara 2017 karoorri taateewwan miiliyoona 2fi kuma 230 ol galmeessuuf karoorfamee miiliyoona 2fi kuma 200 ol raawwachuu danda’uu isaaniis ibsaniiru. Daa’imman waggaa shanii gadii miiliyoona 1fi kuma 263 ol kan ta’an tajaajila kana argataniiru. Barattootni Bu’uura Boruu kuma 408 ta’an waraqaa ragaan akka galmaa’an taasifamuu ibsameera.
Taateewwan kana teekinoolojiin deeggaruuf hojii hojjetameen waliigala galmee gaggeeffame keessaa 29% teekinoolojiin deeggaramee kan galmaa’eedha. Kana gochuun baasii mootummaa guddaa akka hin qisaasofne taasifameera. Qulqullina galmeessa siiviiliin walqabatee shoorri teekinoolojii olaanaadha. Akka waliigalaatti taateewwan miiliyoona 2fi kuma 213 ol keessaa %99 ol qulqullina sadarkaasaa eeggateen kan galmaa’e ta’uu Obbo Tasammaan ibsaniiru.
Galmeessa Siiviilii diijitaalessuun walqabatee waggoottan lamaan darban hojii hojjetamaniin gandoota kuma 2fi 152 kan ta’u tajaajila karaa ‘online’ akka galmaa’u ta’ee jira. Bara kanas gandoonni 900 tajaajila galmeessa online akka fayyadaman taasifameera.
Ejensicha keessatti fayyadama teekinoolojiin walqabatee kenni tajaajilaa akka fooyya’u akkasumas qulqullina akka qabaatu taasifamuun itti quufinsi hawaasaa dabalaa jiraachuu kan ibsan Obbo Tasammaan bara kanas hojiiwwan hojjetaman teeknoloojiidhaan deeggaramuun akka raawwataman gochuun fayyadamummaa uummataa dabaluuf cichoominaan kan hojjetamu ta’uu ibsaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Maddi waldhabdee Itoophiyaa inni guddaan seenaafi seenessa qeenxeeti" Dr.Birhaanuu Leenjisoo.
Biyya akka Itoophiyaa sabaafi sablammoota afaan, aadaafi duudhaa garaa garaa qabdu keessatti seenessi waloo dhugaa lammiilee hundaan masakame tokkummaa obbolummaa dagaagsee guddina biyyaa saffisiisuu keessatti qooda guddaa qaba. Keessattuu Biyya keenya keessatti Kaanseriin nagaa, tokkummaafi waliin jireenya lammiilee biyya keenyaa seenessa qeenxeefi yaadama ana malee, anaaf maleefi anaan malee irraa maddedha.
Haaluma kanaan rakkoon dhibdee siyaasa biyya keenyaa warra Albaadheyyiifi madaa seenaa hooqaa oolan ta'uu Dr. Biraanuu Leenjisoo waraqaa qorannoo Gumii Balal marsaa 44ffaan mata duree "Dhibdeewwan Siyaasa Itoophiyaa kaleessaa hanga har’aatti" jedhuun haayyoota waliin geggeeffamaa jiru irratti ibsaniiru.
Maddi waldhabdee Itoophiyaa inni guddaan seenaafi seenessa ta'uu ibsuun, dhibdeewwan seenaafi seenessa keessa jiran walitti araarsuuf seenessa qeenxeefi seenessa dameessa keessa walmorkiin turuu ibsaniiru.
Rakkoo kana furuu keessatti qoodni marii biyyaalessaa guddaa ta'uu ibsuun, marii taasisnu keessatti hunda hirmaachisuun madaa seenaa fayyisuu, seenessa wal dhiitu, eenyummaa wal dhiitu gidduutti madaallii eeguun murteessaa ta'uu himaniiru.
Miidiyaa Dijitaalaatti sirnaan fayyadamuu baannaan rakkoo uumuu akka danda'u ibsuun, qaamni fayidaa isaaf jecha madaa seenaa hooquun lammiilee gidduutti walqoodinsa uumuuf hojjetu kan jiru ta'uu ibsaniiru.
Seenessa qeenxeetti fayyadamuun ajandaa walqoodiinsaa bu'uura godhachuun ijaarsa biyyaa danquun kan hojjetan jiraachuu kaasuun, qaamoleen siyaasa dayeeffatanii uummata walitti naquufi bu'aa dhuunfaa eegsifachuuf ifaajanis dura dhaabachuun murteessaa ta'uu himaniiru.
Sablammummaan miira miseensummaa saba tokkoo ta'uu hubachuun barbaachisaa ta'uu dhaloonni ammaas hubannoo sirrii qabaachuun dhugaa jiru bu’uureffachuun ijaarsa biyyaaf tumsuu akka qaban Dr. Biraanuun dhaamaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Inisheetivota bu’uuressuun galma badhaadhinaa dhugoomsuudha!
Biyyi keenya qabeenya dilbiin badhaatuudha. Haa ta’u malee, baroota hedduuf qabeenya dilbiifi carraa misoomaa hedduu osoo qabdu hanqina carraa jiru beekanii qorachuudhaan misoomaaf oolchuu dhabuu irraa kan ka’e waggoota hedduuf waanjoo hiyyummaa jala turteetti. Kanarraa kan ka’es biyyi keenya gargaarsa biyya alaa irratti hirkattee jiraachuuf saaxilamtee turte. Haa ta’u malee, jijjiiramaa asitti mootummaan qabeenya dilbiifi carraa misoomaa biyyi keenya qabdu hubachuuddhaan tarsiimoo gara garaa galma badhaadhina biyyattiin qabattee jirtu milkeessu danda’an bocee hojiirra oolchaa jira. Hiyyummaa baroota hedduuf hawaasa keenya gadhiisu dide cabsuufis xiiqiin harkasaa diriirse. Maraammartoo hiyyummaa kana keessaa hawaasa keenya baasuufis yaadama ‘dinagdee damdaneessa’ jedhuun hiyyummaa irratti duulee hawaasas duulchisuu eegale.
Mootummaan Naannoo Oromiyaas tarsiimoo dinagdee damdaneessa kana milkeessuuf xiiqii olaanaan kan hojjetaa jiruufi milkaa’inootni gurguddoonis galmaa'aniiru .Kana keessaa dameen qonnaa isa tokko yoo ta'u,damee kanaan hiyyummaa seenaa taasisuun fayyadamummaa hawaasa keenyaa mirkaneessuufi galma badhaadhinaa qabamee jiru milkeessuuf inisheetivota garagaraa bocuun hojiirra oolaa jiru. Inisheetivonni kunneenis haala mijataa naannichi qabu giddugaleeffachuudhaan qorannoon deggaramuun hawaasa biratti hojiirra oolaa kan jiran yoo ta’u, kanaanis bu’aalee gurguddoon agarsiistuu badhaadhinaa ta’an mul’achuu eegalaa jiru.
Naannichatti haala mijataa misooma gosa adda addaatiif jiru giddu galeeffachuun inisheetivoota gara garaa bocamuun hojiirra oolaa jiraniifi jijjiiramni guddaan irratti argamaa jiru keessaa inisheetiiviin misooma dammaa isa tokkodha.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa misoomaafi qulqullina dammaarratti karaa guutuu ta'een hojjechuuf Magaalaa Jimmaarratti inisheetiivii misooma damma labseen misoomni dammaa karaa ammayyaa ta'een akka gaggeeffamuufi damma qulqulluu ta'e gabaa biyya keessaafi alaatti dhiheessuun dargaggoonniifi hawaasni qonnaan bulaa fayyadamoo akka ta'aniif gaagura ammayyaa dhiheessuufi baajata addaa ramaduun xiyyeeffannoon hojjachaa jira.
Naannoon keenya bosona gahaafi haala qilleensaa mijataa oomisha dammaaf oolu osoo qabduu carraa jiru gara misoomaatti jijjiirru irratti hanqinni waan jiruuf biyyiifi naannoon keenya misooma dammaarraa hamma fayyadamuu qabdu osoo hin fayyadamin turee jira. Jijjiirama booda xiyyeeffannoo addaa misooma dammaatiif kennameen jijjiiramoonni gurguddoon argamaa jiru.
Haaluma kanaan hojii gama inisheetiivi misooma dammaa kanaan hojjetamaa jiruunis hawaasi keenya fayyadamoo ta’uu irra darbeee milkaa’inoonni abdi egeree dinagdee ta’an qabatamaatti mul'achaa jiru.
Gama birootiin galma misooma qonnaa keessaa carraa hojii uumuun isa tokko yoo ta'u, inisheetiiviin misooma dammaas carraa hojii lammiilee hedduuf uumuudhaan galma yaadame mirkaneessuu irratti argama.
Bara 2018ttis inisheetiiviin misooma dammaa kana caalmaatti milkeessuufis gaagurri ammayyaa gatii madaalaawaa ta’een hawaasaaf dhihaachuun dammi karaa baayinaafi qulqulluu ta’een akka oomishamuuf mootummaan xiyyeeffannoon hojjechaa jira.
Walumaagalatti milkaa’ina oomisha dammaarraa argame caalmaatti jabeessuudhaan inisheetiviin misooma dammaa dinagdee hawaasa keenyaa utubuudhaan galma badhaadhinaa qabame akka dhugoomsuuf ajandaa waloo taasifannee irratti hojjechuun murteessaadha.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Gaachanni Sirnaa qe’ee Oromootti nagaafi tasgabbiin itti fufiinsa qabu uumamuun uummanni dantaa isaaf malu akka argatu taasisaa jira.
Mootummaan galmoota gurguddaa sirna cimaa ,diinagde cimaa ijaaruu fi dhaloota barnootaaf teeknoloojiidhaan cimaa ta’e uumuuf qabatee hojjechaa jiru milkeessuuf humnoota waloo duudhaa ganamaa Oromoon qaburraa maddan karaa qindaa’een hojiirra oolchaa jiraachuu Hoogganaan Biiroo Milishaa Oromiyaa Obbo Abarraa Bunnoo turtii addatti Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa waliin taasisaniin ibsaniiru. Humnoota waloo kanneen keessa Gaachanni sirnaa tokko ta’uu ibsanii qe’ee Oromootti nageenyaafi tasgabbiin uumamuun galmoonni Mootummaadhaan qabaman akka milkaa’an taasisuuf sirnaa hundaa’e ta'uu dubbataniiru.
Kaayyoon hundeeffama Gaachana Sirnaas Naannoo Oromiyaa keessatti nagaafi tasgabbiin akka uumamu taasisuun uummanni naannichaa faayidaafi dantaa argachuu malu akka argatu taasisuu ta'uu Obbo Abarraan eeraniiru.Gaachanni Sirnaa uummata nageenyarratti abboomsuun nageenyaafi tasgabbiin karaa waarawaa ta’een akka mirkanaa’u kan taasisu ta’uus kaasaniiru.
Bakka uummanni nageenyarratti hin abboomneetti nageenya ceesisuun waan hin danda’amneef Gaachana Sirnaa sadarkaan uummata keessaa ijaaruun nageenyi akka waara’u hojjetamaa jiraachuus ibsameera.
Gama biraatiin dhaloonni amma jiruufi kan dhufu akka aadaafi duudhaa Sirna Gadaatiin nagaafi tasgabbii akka kabajamu taasisa.Sirna Gadaa keessatti akkaataa nageenyi itti eegamu bu’ura godhachuun dhaloonni kun gahee ofii akka bahu taasisuu keessattis Gaachanni sirnaa shoora olaanaa kan qabu ta’uu himaniiru.
Gaachanni sirnaa caaseeffama mataa isaa kan qabu ta’uu kan ibsan Obbo Abarraan uumurii waggaa 18 hanga 56 miseensa Gaachana Sirnaa, waggaa 7 hanga 17 kaadhimamaa Gaachana Sirnaa akkasumas waggaa 57 ol ammoo gorsitoota Gaachana Sirnaa ta’uun qe’ee Oromootti nagaafi tasgabbiin uumamee uummanni dantaa argachuu malu akka argatu kan hojjataa jiru ta'uus himaniiru.
Filannoon Gaachana Sirnaa kan gaggeeffamus ijaarsa misooma ollaan(IMO)n ta’uus ibsuun,akka Oromiyaatti gandoota 7,342 keessatti ijaarsa misooma ollaa kuma 800 kan jiru ta’uu dubbataniiru.
Miseensi Gaachana Sirnaa ijaarsa gandaa ollaa hunda kana keessaa filamuun leenjii fudhachuun hojii keessa kan galu ta’uus Obbo Abarraan himaniiru.Haaluma kanaan Gaachanni sirnaa filatamee leenjii fudhate qe’ee Oromootti nagaafi tasgabbiin akka uumamu karaa qindaa’een hojjetaa jira jedhan.
Kana malees qaama dhimmi ilaallatu waliin olaantummaan seeraa akka kabajamu ni hojjata hojjetaas jira. Barbaachisummaa humnoota waloorratti hundaa’uudhaan uummataaf hubannoo kennuun uummanni tokkummaan hojii misoomaafi nageenyaarratti dammaqinaan akka hirmaatu kan taasisu ta’uu Obbo Abarraan himaniiru.
Gaachanni Sirnaa guutuu Oromiyaatti akka babal’atu hojii hojjetamaa jiru cinatti sadarkaa barbaadamuun akka cimuufi itti gaafatamummaa qabu gahuumsaan akka bahu leenjiin karaa qindaa'een kennamaa jira.Akkasumas deeggarsaafi hordooffii walitti fufiinsa qabu taasisuun rakkoowwan adeemsa raawwii keessatti mudachuu malan furmaata argachaa akka deeman taasifamaa jiraachuu ibsameera.
Kanaaf uummanni sadarkaan jiru Gaachanni Sirnaa uummanni nageenyarratti akka abboomu taasisuun qe’ee Oromootti nageenyi waarawaa mirkanaa’uun dantaa argachuu malu akka argatu kan taasisu ta’uu hubachuun tumsa walirraa hin cinne taasisuufi akka qabu Obbo Abarraan dhaamaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Milkaa’inni Inisheetivoota Qonnaan Argame Imala Karoora Diinagdee Cimaa Ijaaruuf Qabame Utubaa Jira.
Naannoo Oromiyaatti cabiinsa diinagdee fayyisuun diinagdee damdaneessa rakkoo dandamachuu dandau ijaaruuf misooma baadiyarratti xiyyeeffachuun tarkaanfiiwwan gurguddoo fudhatamaniin milkaa’inoonni abdachiisoon galmaa'anii jiru. Poteenshaala naannichi qabu qorannoon adda baasuun imala diinagdee cimaa ijaaruuf jalqabame utubuuf hojii hojjetamaa jiruun milkaa’inoonni biyyoota addunyaaf fakkeenya ta'uu danda'an galmaa'anii jiru.
Riifoormiiwwan gurguddoo mootummaan damee qonnaafi misooma baadiyaa irratti taasiseen injifannoowwan kunneen galmaa'uu danda'anii jiru
Imaammata seektera qonnaa fooyyessuun dhiyeessiiwwan galtee qonnaa dhaqqabamaa taasisuu, tarsiimoo dhiyeessii galteewwaaniifi meeshaalee makaanaayzeeshinii qonnaa alaa galan gibiraafi taaksiirraa bilisa galchuu akkasumas dhiyeessiiwwan faayinaansii baadiyaa qonna giddu-galeeffate diriirsuuf riifoormiiwwan jajjaboon akka biyyaa fi naannootti gaggeeffameen bu'aan seenaa biyyi damicharratti qabdu waggoota muraasa keessatti jijjiiruu danda'ee jira.
Gama biraatiin misooma qonnaa kilaasteraan qonnaan bultoonni lafa xixiqqoo walitti aananii misoomuu dandaaan irratti sanyiifi teekinooloojii walfakkaatu fayyadamuun ,baay`ina,ariitiifi qulqullinaan oomishuun oomishtummaan isaa dabalee gabaa walfakkaataaf akka dhiyeessan hojiin hiika qabu hojjatamuu danda'eera.
Rifoormiin mootummaan damee qonnaafi misooma baadiyaa irratti fudhate kunneen oomishaafi oomishtummaa dabaluun galmootni gurguddoon misooma baadiyaatiin qabaman kanneen akka Wabii midhaan nyaataa mirkaneessuu, Carraa hojii uumuu,Oomishaalee alaa galan kan biyya keesaatiin bakka buusuufi Al-ergii dabaluu irratti bu'aawwan jajjabeessoon mul'achuu eegalanii jiru.
Keessumattuu tarkaanfiiwwan addaa damee qonnaa irratti fudhatamaa jiru keessaa hojiin qamadii bonaafi ganna oomishuu iddoo guddaa qaba. Tarkaanfiin kun hirkattummaa qonni biyyaa fi naannoo keenyaa roobarratti qabu kan jijjiirefi wabii midhaan nyaataa mirkaneessuu bira darbee seenaa haaraa galmeessuun biyyi keenya tarree biyyoota qamadii oomishuun ofirra darbanii gabaa alaatiif dhiyeessan cinaa akka hiriirtu taasiseera.
Bara 2017tti oomishni Qamadii bara baraan dabalaa dhufuun oomisha bonaa qofaan lafa hektaara Mil. 3.29 misoomsuun callaan kuntaalli miliyoona 120 argamuu danda’eera. Kun diinagdee cimaa fi itti fufiinsa qabu ijaaruun imala badhaadhinaa jalqabame milkeessuu keessatti shoora olaanaa taphataa jira.
Walumaagalatti pooteenshaala biyyi keenya roga hundaan qabdu adda baasuun duguugnee yoo hojiirra oolchine hawwii biyyi keenya badhaadhinaaf qabdu dhaloota kanaan dhugoomuu akka danda'u milkaa'inootni yeroo gabaabaafi rakkoolee hedduu keessatti galmaa'an agarsiistuu guddaa dha.
Bara 2018 irraa eegalee qamadii qofa osoo hin taane midhaan nyaataa biroo biyya alaatii galu guutumaa guututti oomisha biyya keessan bakka buusuun Itoophiyaa biyya of dandeesseefi birmadummaa nyaataa ishee kabachiifatte akka taatuuf xiiqiifi kutannoo olaanaan hojjetamaa jira.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Naannoo Oromiyaatti Filannoo Geejjibaa Qilleensarraa babal'isuuf hojiin eegale cimee itti fufeera.
Geejjiba dhaqqabamaa gochuun dhimma hiree guddina Hawaas Dinagdee biyya tokkoo murteessuuti. Ariitiin isaanii wal haacaalu malee Babal'achuun geejjiba Qilleensaa, Bishaaniifi Lafa irraa dinagdee biyyaa guddisuun biyya gamdanuun badhaate uumuu keessatti shoorri isaan qaban daran olaanaadha.
Naannoo Oromiyaatti jijjiiramaan dura buufanni Xiyyaaraa lama qofa kan turan; yoo ta'an isaan iyyuu akkaataa barbaadamuun fedhii uummatichaa guutaa hin turre.
Jijjiiramaa as garuu xiyyeeffannoo kennameen buufataaleen xiyyaaraa shan Buufata Xiyyaaraa Guddinaa Tumsaa (Naqamtee) , Dambidoolloo, Goree Mattuu, Yaaballoofi Nagallee Booranaa ijaarsi eegalamuun kaan xumuramanii tajaajila kan eegalan yoo tahu, kaan ammoo xumuraaf dhaqqabaa jiru.
Qaama hojii kanaa kan ta'e Ijaarsi piroojektii buufata xayyaaraa Nageellee Booranaa Godina Boorana Bahaa Bulchiinsa Magaalaa Nageellee Booranaatti Koorpireeshinii Hojiilee ijaarsa Itoophiyaatiin Baajata Mootummaa Feederaalaa Garee Daandii Qilleensaa Itooyoophiyaa Birrii Biliyoona 1.5 hojjetamaa jira.
Hojiin ijaarsa buufata xayyaraa kun dhibbeentaa 86.4 ol xumuramuu hojiin gaggeessaan piroojektichaa Obbo Eeliyaas Gabayyoo himanii Ijaarsi piroojektii buufata xayyaaraa kun hanga ji'a Fulbaanaa 30 bara 2018tti xumuruun tajaajila balalii biyya keessaa jalqabsiisuuf xiyyeeffannoo addaa kennuun hojjechaa jiraachuu himan.
Piroojektichi guutummaa guututti yoo xumurame balalii xayyaara gurguddaa Booyingii 737 hanga Booyingii 800 tajaajiluu kan danda'u ta'uus ibsaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Naannoo Oromiyaatti Tajaajila Lammuummaa bara baajata 2018tiin hojiiwwan misooma hawaas-dinagdee qarshii biliyoona 360tti tilmaamamu mikeessuuf hojjetamaa jira.
Biiroo Maallaqa Oromiyaatti Dameen Tajaajila Lammummaa Karoora Kenna Tajaajila Lammuummaa bara baajata ganna 2018 ilaalchisee guyyaa kaleessaa miidiyaaleef ibsaa kenneera. Itti Aanaa Hogganaa Biiroo Maallaqa Oromiyaafi Itti Gaafatamaan Damee Tajaajila Lammummaa Dr. Mahammadnaasir Abbaajamaal akka jedhanitti, Mootummaan Naannoo Oromiyaa humna namaafi qabeenya uumamaa qabutti sirnaan fayyadamuun badhaadhina naannoofi biyyaa mirkaneessuuf sagantaa Tajaajila Lammummaa labsuudhaan hojiirra oolchaa jira, kanaanis bu'aalee gurguddoon galma’aa jira jedhan.
Imala badhaadhina naannoofi biyya keenyaa mirkaneessuufis qaamaafi yaadama alaa dhufuu, baajata mootummaafi hirmaannaa al kallaattii qofaan kan hin danda’amne ta’uun waan hubatamee hojii misoomaa gosoota hedduun Kenna Tajaajila Lammummaatiin waggoottan jahan darbaniif hojjetamaa akka ture Dr. Mahammadnaasir yaadachisaniiru.
Hirmaannaa damee kanarraatti taasifamaa dhufeen baroottan 6'n darban sosochii kutaalee hawaasa garaagaraatiin hojiiwwan gosoota gara garaa qaban 14 irratti bu'aalee abdachiisoon argamuus himanii, bara kana karaa adda ta'een hojii tajaajila lammummaa lafa qabsiisuudhaan rakkoo hawaas-dinagdee sagantaa kanaan furuuf kan hojjetamu ta'uu eeraniiru.
Haaluma hojii hawaasa naannichaa biratti adeeffamaa dhufee kana karaa qindomina qabuun sochoosuufi hoogganudhaan, bu’aa caalmaa galmeesisuufi qophiin ji’a caamsaa irraa eegalee taasifamaa tureera jedhan, bara 2018 keessas waliigalaan gosoota hojii 72 irratti hojiiwwan tajaajila lammummaa tilmaama qarshii biliyoona 360tti tilamaamamu hojjechuuf karoorfamuu ibsanii, kana keessaas ganna 2017/2018tti kanaan gosoota hojii 34n irratti hojii tajaajila lammummaa qarshii biliyoona 107 olitti tilmaamu kan hojjetamu ta'uu ibsaniiru.
Hojiin tajaajila lammuummaa ganna bara 2017/2018 hojjetamu kana irrattis namoota miliyoona 30 fi kuma 500 ol hirmaachisuun namoota miliyoona 30fi kuma 75fi 524 fayyadamaa taasisuuf kan hojjetamu ta'uus Dr. Mahammadnaasir dubbataniiru.
Karoora hojii gannaa 2017/2018fi bara baajata 2018 kana keessatti damee Qonnaa, Barnootaa, Fayyaa, Daandii, Seektara Dargaggoo, Bishaaniifi kan biroo dabalatee hojiiwwan fayyadamummaa hawaasummaafi dinagdee mirkaneessan garaagaraa humnaan, ogummaafi akaakuudhaan tajaajila lammummaa qarshii biliyoona 107fi miliyoon 732fi kuma 291 caaluun namoota deeggarsa namoomaa fedhaniif qaqqabuuf kan hojjetamu ta'uu ibsaniiru.
Hojiin Kenna Tajaajila Lammummaa kan qaama murtaa’e qofaa waan hin taaneef, kutaaleen hawaasaa hundi daagaa, umrii, saalaafi sadarkaa jireenyaatin osoo hin daanga’in hojii eebbifamaa bara baajata 2018f qabame kana milkeessuuf hojjechuu akka qaban Dr. Mahammadnaasir waamicha dhiyeessaniiru.
Tajaajilli lammummaa bara 2011 nama miliyoona 4.1 hirmaachisee ture bara 2016 miliyoona 23fi kuma 344fi 399 ol guddateera, bara 2011 fayyadamtoota miliyoona 6 kuma 925fi 728 bira kan qaqqabe bara 2016 namoota miliyoona 22fi kuma 418fi 879 bira akka qaqqabamuuf carraa kennuun tilmaama maallaqaa bara 2011 biliyoona 6.93tti daanga’ee ture bara 2016 biliyoona 73.42 akka qaqqabu akka taasise ragaan Biiroo Maallaqa Oromiyaatti Damee Tajaajila Lammummaarraa argame ni mul’isa, kunis hojiiwwan tajaajila lammummaa yeroo gara yerootti gosoota tajaajilaan, hirmattotaan, fayyadamtootaafi tilmaama maallaqaan guddachaa akka dhufe agarsiistuudha.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Naannoo Oromiyaatti qonna Gannaa bara kanaan lafa hektaara mil 10.8 misoomsuuf karoorfamee hojjetamaa jira.
Raawwii Qonna Arfaasaafi qophii Qonna Gannaa bara 2016/17 ilaalchisuun Hoogganaan Itti Aanaa Biiroo Qonnaa Oromiyaa Obbo Bariisoo Fayyisoo addatti Biiroo Kominikeeshinii Oromioyaatiif ibsa kennaniiru. Obbo Bariisoon ibsa kennaniin potenshaala Naannoo Oromiyaan qabdu fayyadamuun misoomsuuf xiyyeeffannaa olaanaadhaan hojjetamaa jira jedhan. Bara 2015 Qonni Arfaasaa haala gaariidhaan kan raawwatame ta’uu ibsanii, muuxannoo argame babal’isuun bara kanas Godinaalee 10 keessatti lafa heektaara miliyoona 1.2 misoomsuuf karoorfamee lafa heektaara miliyoona 1.5 facaasuun kunuunfamaa jira jedhsn. Kanarraas midhaan kuntaala miliyoona 28.2 argachuuf kan karoorfame yoo ta’u haalli qilleensaa hanga ammaa jirus karoora qabame milkeessuuf haala mijataa uumeera.
Naannichatti Qonna Gannaa bara 2016/17tiin lafa heektaara miliyoona 10.8 misoomsuuf karoorfamee qophiin gahaa taasifamaa jiraachuus dubbataniiru. Bara darbe Qonna Gannaatiin lafa heektaara miliyoona 9.6 kan misoome ta’uu yaadachiisanii bara kana lafa heektaara miliyoona 10.8 misoomsuuf karoorfamee qindoominaan hojjetamaa jira jedhan.
Karoorichi qooda fudhattoota sadarkaan jiran hunda waliin mari’achuun poteenshaala misoomuu dandeessisu adda baasuun kan qophaa’e ta’uus eeraniiru. Hanga ammaattis lafti heektaara miliyoona 1.3 faca’eera.
Bara kana callaa guddistuu kuntaala miliyoona 8.2 qonnaan bulaafi horsiisee bulaaf dhiyeessuuf karoorfamee hojjetamaa kan jiru yoo ta’u hanga ammaattis xaa’oon kuntaala miliyoona 5.8 dhiyaate keessaa kuntaalli miliyoona 3.6 raabsameera. Kan hafes yeroodhaan karaa yuuniyeenotaafi waldaalee bu’uuraatiin kan raabsamu ta’uu kaasaniiru. Dabalataanis kompostii miliyoona 100m3 qopheessuuf karoorfamee hojjetamaa jira.
Sanyii filatamaa midhaan gosa adda addaa kuntaala miliyoona 1.2 dhiyeessuuf karoorfamee qonnaan bulaafi horsiisee bulaaf raabsamaa kan jiru ta’uu Obbo Bariisoon kaasaniiru.
Qonni makaanaayizdii wayita ta’u yeroofi humna namaa qusachuun oomishaafi oomishtummaa daran dabala kan jedhan Obbo Bariisoon qonna naannichaa makaanaayizeeshiniidhaan deeggaramuun raawwachuun oomishaafi oomishtummaa dabaluuf xiyyeeffannaadhaan hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Tiraaktaraafi kompaayinara dabalatee maashinaroonni qonnaa ala galan taaksiirraa bilisa akka seenan taasifameera.
Dabalataanis qonnaan bultoonniifi horsiisee bultoonni dhuunfaanis ta’ee gurmaa’uun 30% qusachuun tiraaktaraafi kompaayinara akka argatan taasifamaa jira. Kanaanis armaan dura Godinaalee muraasa keessatti qofa tiraaktaraan kan qotamaa ture yeroo ammaa Naannichatti tiraaktaroonni kuma 7tti siqan godinaalee hunda keessatti kan argamu ta’uu dubbataniiru.
Qonna gannaa bara kana misoomsuuf karoorfame keessaas lafti heektaara miliyoona 4 ol ta’us tiraaktaraan qotuuf karoorfamee hojjetamaa jira. Kana milkeessuufis sosochii taasisuun qonnaan bultoonniifi horsiisee bultoonni muuxannoo akka qooddatan taasifameera.
Karoora misooma Qonna Arfaasaas ta’ee Qonna Gannaa milkeessuuf qonnaan bulaafi horsiisee bulaaf leenjii hubannoo uumuu bal’aan kan kennameefi qabatamaanis jijjiirama guddaan argamaa jiraachuus ibsameera. Hojiin qonnaa sektara qonnaatiin qofa milkaa’uu hin danda’u kan jedhan Obbo Bariisoon karoora qonna arfaasaafi qonna gannaa bara kanaa milkeessuuf sektaroota qooda fudhattoota ta'an hunda waliin qindoomina olaanaadhaan hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Naannoo Oromiyaatti bara kana ji'oota kurnan darban keessatti Pirojektii Hidha Haaromsa Guddichaatiif Bittaa Boondiifi Arjoomaan qarshiin Bil. 1.3 ol sassaabameera.
Waajirri Pirojektii Qindeessaa Hirmaannaa Uummataa Hidha Haaromsa Guddichaa Naannoo Oromiyaatti bara kana deeggarsa ijaarsa pirojektii Hidha Haaromsa Guddichaatiif sochii sassaabbii galii taasifamaa tureen ji'oota kurnan darban keessatti bittaa Boondiifi Arjoomaan qarshiin Bil.1,305,737,302 sassaabamuu ibseera. Guyyaaa dhagaan bu’uuraa Ijaarsa Hidha Haaromsa Guddichaa Itoophiyaa kaa’amee irraa eegalee uummanni naannoo keenyaa humna, qabeenyaafi beekumsa isaa osoo hin qusatiin gahee irraa eegamu bahachaa tureera.
Bu’uuruma kanaan dhaloonni haaraan maannen barnootaa keessa jiranis ilaalcha ‘ni danda’ama’ jedhu qabatee qarshii 100’n boondii dhuunfaatti bitachuun ashaaraa mataa isaa akka kaa’uuf barattoonni 3,840,328 manneen barnootaa naannoo keenya keessatti argaman waliigala qarshii 384,032,800 akka bitaniif karoorfamee hojiin eegalamuu Waajirichi beeksiseera. Kana keessaas sochii hanga ammaatiin ji’a Eblaa keessa qarshii mil. 18,133,950 bitatani jiraachuun himameera.
Pirojektii Hidha Haaromsaa Guddichaa Itoophiyaa ashaaraa lammiilee Itoophiyaafi injifannoo gurraachota Afriikaa ta’e kana milkeessuuffis uummanni Oromoo gama hundaan adda durummaan gahee isaa bahaa kan jiru yoo ta’u, deeggarsa ijaarsa pirojektichaatiif sochii hanga ammaatti sadarkaa hundatti geggeeffameen gumaachi Naannoo Oromiyaarraa taasifame karooraa ol %108 gahuun eerameera.
Walumaagalatti waggoota 13 darban keessatti bittaa boondii, Arjoomaafi ergaa gabaabaa 8100A’n karoora qabameen ol qarshii biliyoona 7.1 ol sassaabamuudhaan Oromiyaan naannolee jiran keessaa sadarkaa 1ffaa qabatee jiraachuu ragaan Waajira Pirojektii Qindeessaa Hirmaannaa Uummataa Hidha Haaromsa Guddichaa Naannoo Oromiyaa irraa argame ni mul’isa.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Misooma Dinagdee Magariisaa Milkeessuuf Tumsi Qaama Hundaa Murteessaadha.
Hojiin misooma dinagdee magariisaa addunyaarratti hayyootaafi Ogeessota Dinagdeen fudhatama argachuun erga tarsiimaa’e waggoota kurnan lama ol lakkoofsisaa jira. Dinagdeen magariisaa, guddina walitti fufaa fiduufi kaarboonii xiqqeessuun addunyaa faalama qilleensaarraa walaba ta’ee lubbuu qabeeyyiif mijate uumuudhaaf kan barbaachise yoo ta'u, barbaachisummaa isaa kanattis amanuudhaan biyyootiin baay'een ofitti fudhachuun hojiirra oolchaa jiru.
Akka ragaleen gara garaa mul'isutti Warraaqsi dinagdee magariisaa biyya Hindiitti kan jalqabe yoo ta'u, kunis oomisha qonnaa baay’ee gadi aanaa ta’e fooyyessuudhaan wabii midhaan nyaataa mirkaneessuuf tarkaanfii fudhatamuu jalqabeen ta'uutu himama.
Warraaqsa dinagdee magariisaa kana hordofuunis biyyattii keessatti bara 1960 kaasee sanyii midhaan nyaataa dabaluuf hojii guddaatu hojjetame. Isaan kana keessaas oomishni gosa qamadii garagaraa Waagii dandamachuu danda'an oomishuun akka fakkeenyaatti ka'u. Biyyattii keessatti jalqabbiin gosa sanyii oomisha gaarii kennutti xiyyeeffachuun ammoo bara 1965 asitti yoo ta’u, “Warraaqsa Dinagdee Magariisaan” Hindiin biyya midhaan nyaataan of dandeesse taatee jirti.
Biyyi keenya Itoophiyaanis biyyoota tarsimoo misooma dinagdee magariisaa jijjiirama qilleensaaf hin jilbeeffanne qopheeffatanii hojjechaa jiran keessaa ishee tokkodha. Misooma dinagdee magariisaa kana milkeessuufis hojii misooma sululaafi sagantaa ashaaraa magariisaatiin hojiilee abdachiisoon hojjetamaa jiru.
Akka biyyaatti sagantaan Ashaaraa magariisaa hojiirra oolaa jiru sirna dinagdee magariisaa ijaaruuf gumaacha olaanaa kan qabudha. Sagantaan Ashaaraa magariisaa yaada Muummicha Ministira Muummee Dr.Abiyyi Ahmadiin Adoolessa bara 2011 kan eegalamedha.
Akka ragaan mul'isutti Sagantaa kanaan marsaa jalqabaatiin, waggaa afur keessatti biqiltuu biliyoona 25 dhaabuuf karoorfamee karoora ol biqiltuun biliyoona 25 dhaabamee jira. Sagantaa Ashaaraa Magariisaa marsaa 2ffaan ammoo biqiltuu biliyoona 25 dhaabuuf xiyyeeffannoon hojjetamaa kan jiru yoo ta'u, kana keessaas bara kana qofatti Sagantaa Ashaaraa Magariisaatiin sadarkaa biyyatti biqiltuu biliyoona 6.5 dhaabuuf hojjetamaa jira. Biqiloota hanga yoonaatti dhaabbatanii jiran kunneenis jijjiiramni dinagdee hawaasummaafi naannawaa argamuu qorannoon gaggeeffame kan mul'isu ta'uu ragaaleen adda addaa dhugaa bahu.
Gama biroon misooma dinagdee magariisaa mirkaneessuuf hojiileen eegumsaafi kunuunsa qabeenya uumamaa(misooma sululaa) irratti xiyyeeffannoon hojjetamaa kan jiru yoo ta'u, gama kanaanis bu'aalee abdachiisoon mul'achaa jiru.
Walumaa galatti misoomni dinagdee magariisaa jijjiirama qilleensaa mudatu furuu keessatti gumaacha olaanaa akka qabu hubachuun barbaachisaadha. Biyyi keenyas tarsimoo kanatti xiyyeeffannoo kennuudhaan hordofaa waan jirtuuf, tarsimoo misooma dinagdee magariisaa kana milkeessuufis Ashaaraa Magariisaafi kunuunsa qabeenyaa uumamaa irratti hojiilee hojjetamaa jiran gama keenyaan tumsa barbaachisu gochuun nurraa eegama.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Ibsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa irraa Kenname.
Ajjeechaan miseensa ABO Obbo Battee Urgeessaarratti raawwates ta’e, ololli itti gaafatamummaa isaa mootummaadhaaf kennuuf deemaa jiru haala kamiinuu fudhatama hin qabu. Mootummaa Naannoo Oromiyaa ajjeechaa qaama hin beekamneen miseensa ABO Obbo Battee Urgeessaa irratti raawwate mootummaan ni balaaleffata; kun kanaan osoo jiruu miseensi ABO kun mootummaa waliin garaagarummaa ejjennoo siyaasaa waan qabuuf duwwaa akka gochaan kun qaama mootummaatiin raawwateetti ololli deemaa jiru haala kamiinuu fudhatama kan hin qabne ta’uu mootummaan cimsee beeksisa.
Miseensi ABO Obbo Battee Urgeessaa qaama hanga ammaatti adda hin baaneen magaalaa Maqiitti lubbuun isaanii darbee argamuun ni beekama. Gochaan kun qaama kamiinuu yoo raawwate bu’uura kamiinuu fudhatama kan hin qabnedha.
Kun Kanaan osoo jiruu, Obbo Battee Urgeessaa garaagarummaa ejjennoofi kaayyoo siyaasaa mootummaa waliin waan qabuuf qofa, ajjeechaan kun akka waan qaama mootummaatiin raawwatee ololli bitaa mirgaa faca’aa jiru haala kamiinuu fudhatama kan hin qabne akka ta’e mootummaan cimsee beeksisa.
Aadaa siyaasaa biyya kanaa jijjiiruuf qabsoo obsa fixachiisaa taasifameen bu’aan adeemsa jijjiiramaa waggoottan jahan darban keessatti argame keessaa tokko dirree siyaasaa bal’isuu akka ta’e ni beekama. Obbo Battee ta’ees jaarmiyaaleen siyaasaa qabsoo karaa nagaa filatan hundi carraa kanatti fayyadamuun ejjennoo siyaasaa qaban walabummaan tarkaanfachiisaa jiru. Mootummaan bal’ina dirree demokiraasiif aarsaa kaffalaa as gahe sababa garaagarummaa siyaasaatiin qaama qabsoo karaa nagaa gaggeessu irratti tarkaanfii ajjeechaa fudhata jedhanii yaaduunis ta’ee, carraa kanaan qaawa siyaasaa guuttachuuf yaaluun gonkuma fudhatama hin qabu. Qaamoleen siyaasaa kasaaraan siyaasaa isaan qaqqabe carraa kanatti fayyadamuuf tattaaffi humnaa olii taasisaa akka jiran mootummaan taajjabbii qaba.
Dhumarrattis Mootummaan Naannoo Oromiyaa yakka ajjechaa Obbo Battee Urgeessaarratti raawwate adeemsa qorannoo seeraa hordofee uummataaf kan ifoomsu ta’uu beeksisaa, hanga qaamni nageenyaa qorannoodhaan adda baasee uummataaf ifoomsutti itti gaafatamummaa gochaa ajjeechaa kana qaama kamiifuu kennuun kan hin danda’amne ta’uun hubatamee, qaamni kamiyyuu olola qabatamaa hin taane tamsaasuurraa akka of qusatu cimsee beeksisa.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Misooma Dinagdee Magariisaa Milkeessuuf Tumsi Qaama Hundaa Murteessaadha.
Hojiin misooma dinagdee magariisaa addunyaarratti hayyootaafi Ogeessota Dinagdeen fudhatama argachuun erga tarsiimaa’e waggoota kurnan lama ol lakkoofsisaa jira. Dinagdeen magariisaa, guddina walitti fufaa fiduufi kaarboonii xiqqeessuun addunyaa faalama qilleensaarraa walaba ta’ee lubbuu qabeeyyiif mijate uumuudhaaf kan barbaachise yoo ta'u, barbaachisummaa isaa kanattis amanuudhaan biyyootiin baay'een ofitti fudhachuun hojiirra oolchaa jiru.
Akka ragaleen gara garaa mul'isutti Warraaqsi dinagdee magariisaa biyya Hindiitti kan jalqabe yoo ta'u, kunis oomisha qonnaa baay’ee gadi aanaa ta’e fooyyessuudhaan wabii midhaan nyaataa mirkaneessuuf tarkaanfii fudhatamuu jalqabeen ta'uutu himama.
Warraaqsa dinagdee magariisaa kana hordofuunis biyyattii keessatti bara 1960 kaasee sanyii midhaan nyaataa dabaluuf hojii guddaatu hojjetame. Isaan kana keessaas oomishni gosa qamadii garagaraa Waagii dandamachuu danda'an oomishuun akka fakkeenyaatti ka'u. Biyyattii keessatti jalqabbiin gosa sanyii oomisha gaarii kennutti xiyyeeffachuun ammoo bara 1965 asitti yoo ta’u, “Warraaqsa Dinagdee Magariisaan” Hindiin biyya midhaan nyaataan of dandeesse taatee jirti.
Biyyi keenya Itoophiyaanis biyyoota tarsimoo misooma dinagdee magariisaa jijjiirama qilleensaaf hin jilbeeffanne qopheeffatanii hojjechaa jiran keessaa ishee tokkodha. Misooma dinagdee magariisaa kana milkeessuufis hojii misooma sululaafi sagantaa ashaaraa magariisaatiin hojiilee abdachiisoon hojjetamaa jiru.
Akka biyyaatti sagantaan Ashaaraa magariisaa hojiirra oolaa jiru sirna dinagdee magariisaa ijaaruuf gumaacha olaanaa kan qabudha. Sagantaan Ashaaraa magariisaa yaada Muummicha Ministira Muummee Dr.Abiyyi Ahmadiin Adoolessa bara 2011 kan eegalamedha.
Akka ragaan mul'isutti Sagantaa kanaan marsaa jalqabaatiin, waggaa afur keessatti biqiltuu biliyoona 25 dhaabuuf karoorfamee karoora ol biqiltuun biliyoona 25 dhaabamee jira. Sagantaa Ashaaraa Magariisaa marsaa 2ffaan ammoo biqiltuu biliyoona 25 dhaabuuf xiyyeeffannoon hojjetamaa kan jiru yoo ta'u, kana keessaas bara kana qofatti Sagantaa Ashaaraa Magariisaatiin sadarkaa biyyatti biqiltuu biliyoona 6.5 dhaabuuf hojjetamaa jira. Biqiloota hanga yoonaatti dhaabbatanii jiran kunneenis jijjiiramni dinagdee hawaasummaafi naannawaa argamuu qorannoon gaggeeffame kan mul'isu ta'uu ragaaleen adda addaa dhugaa bahu.
Gama biroon misooma dinagdee magariisaa mirkaneessuuf hojiileen eegumsaafi kunuunsa qabeenya uumamaa(misooma sululaa) irratti xiyyeeffannoon hojjetamaa kan jiru yoo ta'u, gama kanaanis bu'aalee abdachiisoon mul'achaa jiru.
Walumaa galatti misoomni dinagdee magariisaa jijjiirama qilleensaa mudatu furuu keessatti gumaacha olaanaa akka qabu hubachuun barbaachisaadha. Biyyi keenyas tarsimoo kanatti xiyyeeffannoo kennuudhaan hordofaa waan jirtuuf, tarsimoo misooma dinagdee magariisaa kana milkeessuufis Ashaaraa Magariisaafi kunuunsa qabeenyaa uumamaa irratti hojiilee hojjetamaa jiran gama keenyaan tumsa barbaachisu gochuun nurraa eegama.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Uummanni keenya gaaffii hedduu ilmaan isaa itti gabbaruun mirga abbaa biyummaasaa mirkaneeffatee jira" Dr Abiyyi Ahmad.
Ergaa MM Dr Abiyyi Wallaggatti dabarsan keessaa
MM FDRI Dr. Abiyyi Ahimad hiriira deeggarsaa dhaadannoo "Nageenya Keenya tikfachaa Injifannoo keenya Waaressina!" jedhuun Magaalaa Naqamteetti gaggeeffame irratti argamuun uummata Godinoota Wallagga arfan irraa walitti dhufeef ergaa dabarsaniiru. Haasaa taasisaniinis dhufaatiin keenya jaalala keessan arguun humna nutti hora. Kabajaafi jaallalli isin nutti agarsiiftan kabaja guddaadha jedhan. Dhimma nageenya uummata Wallaggaatti akkamitti himu? kan jedhan Dr Abiyyi biyyi kun biyya luboota hedduu nagaa lallabaniin kan beekkamtu, kan jaalala labsuun nageenya waaressuun beekamu ta'uu dubbataniiru.
Uummanni Oromoo jaarraa tokkoo oliif mirgisaa sarbamee, afaaniifi aadaa ofii dhabee, seenaan isaa irraa mulqamee jiraachaa ture. Uummanni Wallaggaa beekuu kan qabu Orommoon bilisoomeera. Har'a gaaffiin jiru gaaffii Afaanii osoo hin taane Afaan ofii afaan saayinsiifi teknoloojii taasisuudha.
MM Dr Abiyyi "Uummanni keenya gaaffii hedduu ilmaan isaa itti gabbaruun mirga abbaa biyyummaasaa mirkaneessee jira. Biyya bulchuun qofti garuu gahaa miti; har’a gaaffiin laftikoo gurguramuu hin qabu, tajaajilli gurguramuu hin qabu kan jedhu ta'uu qaba" jechuuni kan dhaaman.
Uummanni keenya injifannoo aarsaa dhiigaafi lafee itti cabee argate tikfachuu qaba. Yeroo ammaa kanatti "gaaffiin afaaniifi ofiin of bulchuu gaafachuun duubatti hafummaadha. Labsiin har’a dabarsus, "dachee Oromoo irratti wal ajjeessuun, wal buqqisuun dhaabbachuu qaba. Ajandaa diinatiin rakkachuun nurraa dhaabbachuu qaba. Diina Oromoo wajjiin Oromoo cabsuuf hojjechuun dhaabbachuu qaba; aadaan Oromoo kana hin qabu. Diina Oromoo wajjiin mari’achuu irra walii keenyan mari’achuu jabeessuu qabna".
Nagaan bu’uura waan hundaa ta'uu kan ibsan Dr Abiyyi namni keessoon isaa, ollaan isaa, biyyi isaa nagaa ta’e wal argee waliin gammaduu danda’a. Nageenyi abbootii keenya kaleessaa har’as jiraachuu qaba jechuun dhaamaniiru.
Ergaan kiyya lammaffaan tokkummaa dha kan jedhan MM Dr Abiyyi Ahmad Oromoon guddina sadarkaa olaanaa qaba. Haata’uu malee, jaarraa hedduuf diinni gara garummaa keenyatti fayyadamuun nu bituu danda’eera jedhan. Bara ijoolleen Oromoo qabsoo eegalte osoo tokkummaan jiraatee Hayilee Fidaafaa diinaan hin nyaataman ture.
Oromoon humna guddaa waan ta’eef tokkoomee jennaan jijjiirama fiduu danda’a. Tokkummaa jechuun waan hundaan tokkoo ta’uu jechuu miti. Garummaan yaadaa yoomiyyuu ni jiraata. Amma tokkummaan keenya barbaachisaadha. Kun ta’uu baannaan cabinsa keessa galla. Diinni keenya yoo kaane maal fiduu akka dandeenyu bareera. Oromoon gandatti galee, lagaafi gandaan wal diigaa, angoorrattis wal qoodaa Oromoo salphisuurra yoo tokkummaan qabsaa’uu hin dandeenye galanii lafa Oromoo qotachuutu fala ta’a.
Tokkumman Oromoo hin eeggamu taanan Itoophiyaan tokko ta’uu hin dandeessu, Oromoon hin jijjiiramu taanan Itoophiyaan hin jijjiiramtu; Oromoon hin misoomu taanaan Itoophiyaan hin misoomtu; nageenyi Oromiyaa nageenya hin eeggamu taanaan Itoophiyaan nagaa argachuu hin dandeessu.
Biyyi kun gaafa jijjiiramni dhufu mindaa kaffaluu hin dandeessu turte. Jijjiiramaa asitti bu’aa mul’achaa jiruun biyyi keenya yeroo ammaa sadarkaan ishee ol guddachuun dinagdee dhaloota jijjiiruu danda’utu hojjetamaa jira. Humni dinagdee biyya keenyaa ijaaruu irraa nu dhaabuu hin jiru. Sababni isaa nuti harka qulqulluun hannarraa bilisa taanee laphee guutuun hojjechaa waan jirruufidha. Itoophiyaan biyya badhaate ta’uun waan hafuu miti.
Mootummaan Wallaggaan misoomsuuf, jijjiiruuf yaada guddaa qaba. Kanaaf mul’ata guddaa qabna. Mul’anni kun akka dhugoomuf uummanni ijoollee keenya karaa nageenyaatti akka deebi’an taasisuu, Waaqa keenya sodaachuu, tokkummaan dhaabbachuu, misoomaafi tasgabbii iddoo birootti dubbatan Naqamtee dhufanii akka daawwataniif uummanni Mootummaa waliin dhaabbachuu qaba. Miirri nageenyaa, misoomaafi tokkummaa kaleessaa deebi’uu qaba. Kanaaf, hunduu hojjechuun ammoo murteessadha.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Sirni Gadaa Sadarkaa Guddina Qaroomina Uummata Oromoo kan Agarsiisudha!
Uummattoonni addunyaa kanarra jiraatan sirna ittiin jiruuf jireenya isaanii gaggeeffatan, falaasamaa fi dhugeeffannoo hariiroo Uumaa fi uumama akkasumas isaaniifi uumama jidduu jiru ittiin ilaalan adda addaa qabu. Uummanni Oromoos uummata dhugeeffannoo, falaasama gabbataa fi sirna bulchiinsaa ittiin jiruufi jireenya isaa gaggeeffatu qabudha. Oromoon saba qaroominaa fi falaasama gurguddaa akka Sirna Gadaa addunyaa kanaaf gumaachedha. Qaroomina addunyaa kanaaf gumaachuu qofa osoo hin taanee saba guddaa jaarmiyaalee aadaa, duudhaa fi seenaa isaa ittiin tikfatu qabudha. Kana keessaa Sirni Gadaa adda durummaan ka’uu danda’a.
Sirni Gadaa sirna Oromoon ittiin haala waliigala siyaasa, dinagdee fi hawaasummmaa isaa akkasumas hariiroo Uumaa fi uumama waliin qabu ittiin qajeelfatudha. Yeroo addunyaan waa’ee mirga dhala namaa hin beeknetti Oromoon mirgaafi dirqama akkasumas ittigaafatmummaa dhalli namaa qabu sirneessuu bira darbee hariiroo uumama waliin jiru sirnoomsedha. Gadaan sirna bulchiinsaa yeroo ammaa ammayyaa jedhamu waan hedduun caala. Kun Sirna Gadaa Oromoo adda taasisa.
Sirni gabbataa fi utubaa uummatichaa ta’e kunis jaarmiyaalee adda addaa kan of keessatti haammatudha. Sirna kana keessatti aangoo paartilee Gadaa shanan jidduutti qoqqoodamuu qofa osoo hin taanee aangoon waggaa saddet saddeetiin dabarfama. Kun osoo addunyaan dimokiraasii har’aa hin beekiin waggaa kuma hedduun dura. Aangoon kan dabarfamu bakka ulfoo mataa isaa danda’ettidha. Bakki kunis Ardaa Jilaa jedhama.
Sirna Gadaa keessatti Ardaan Jilaa bakka walharkaa fuudhinsi aangoo itti raawwatu qofa osoo hin taanee bakka dhimmi uummataa itti mari’atamuufi murtaa’udha. Uummata Oromoo biratti falaasamni walqixxummaa bal’aafi jabaataa waan ta’eef namni kamiyyuu umurii, koorniyaa, bifa, beekumsaan osoo hin daangeffamiin dhorkaa tokko malee dhimma dhuunfaa isaaniis ta’ee, rakkoo hawaasa keessa jiru iftoominaan iddoo itti dhiyeessaniifi irratti mari’atanidha.
Ardaan Jilaa ammoo waltajjii dimokiraatawaa Paartiin Gadaa baallii kennu turtii waggoottan saddeetii biyya bulche keessatti hojii raawwataa turee fi Paartiin Gadaa aangoo fudhatu karoora isaa irratti ibsa bal’aa hawaasaaf iddoo itti dhiyaatudha. Harcaatiin hojii Gadaa baallii ofirraa kennuuf deemuu, Gadaa baallii fudhachuuf qophaa’e dhimmoota nama dhuunfaas ta’ee hawaasa bal’aa bara Gadaa isaanii furmaata akka argatan hubannoo bakka walii itti kennanidha.
Ardaalee Jilaa hedduu Oromiyaa keessa jiran keessaa iddoo wal harkaa fuudhinsa Baalli Gadaa tokko Ardaa Jilaa Me’ee Bokkooti. Ardaan Jilaa Me’ee Bokkoo iddoowwan seena qabeessa Oromoon qabu keessaa tokko yoo ta’u Godina Gujii Aanaa Soraatti argama. Bakki kun bakka burqaa seerri jiruuf jireenya hawaasichaa itti tumamee labsamu waan ta’eef bakka ulfinaa fi kabaja guddaa qabudha.
Bara kana Ardaa Jilaa Me’ee Bokkootti wal harkaa fuudhinsi Baalli Gadaa Oromoo Gujii marsaa 75 Harmuufaa irraa gara Roobaleetti kan taasifama. Sirni kun Sirna Gadaa Oromoo keessatti aangoo karaa jaalalaa fi nagaan waliif dabarsuu kan agarsiisuu sirna boonsaadha.
Kanaafuu, milkaa'ina wal harkaa fuudhinsa Baallii Gadaa Oromoo Gujii 75ffaa kana tumsuufi sirna guddaa fi boonsaa abbootiin keenya tiksanii asiin gahan kana beeksisuu, kunuunsuu fi tiksuudhaan dhaloota itti aanutti dabarsuun nurraa eegama.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Guyyaan Ayyaana Horsiisee Bultoota Oromiyaa 19ffaan Kabajamaa Jira.
Guyyaan ayyaana horsiisee bultootaa naannoo Oromiyaa marsaa 19ffaan sirnoota adda addaan magaalaa Adaamaa Galma Abbaa Gadaatti mata duree "Misoomni horsiisee bulaa badhaadhina waloof" jedhuun kabajamaa jira. Saganticharratti Hogganaan Biiroo Misooma jallisiifi horsiisee bulaa Oromiyaa Injiiner Girmaa Raggaasaa haasaa taasisaniin mootummaan naannoo Oromiyaa jiruufi jireenya hawaasa horsiisee bultootaa jijjiiruuf hojjechaa jiraachuu ibsanii karoora dandamannaa hongeen pirojeektiwwan finnaa 35 naannoo horsiisee bulaatti hojjetamaa jiraachuu himaniiru. Hawaasni horsiisee bulaa aadaafi duudhaa isaa eeggatee waggaa 600 oliif kan Gadaan bulaa ture hawaasa kabajamaa ta'uus ibsanii jiru.
Sadarkaa itti aanaa piresidaantiitti qindeessaan kilaastera baadiyaa naannoo Oromiyaa Obbo Abdurhamaan Abdallaa hawaasni horsiisee bulaa dhiibbaa hedduu dandamachuun nageenyaafi birmadummaa biyyaa eeguuf daangaa irratti kan har'a ga'e ta'uu ibsanii, mootummaanis yeroo ammaa pirojeektiwwan finnaa,jallisii ammayyaafi bu'uraalee misooma adda addaa akka hojjechaa jiru ibsaniiru. Bifa addaanis dhiibbaa qilleensaa dandamachuuf hojiin misooma sululaafi ashaaraa magariisaa heddumminaan hojjetamaa akka jirus himaniiru.
Guyyaa kanas baazaariin faayaalee adda addaa, uffata aadaafi nyaatni aadaa naannoo horsiisee bultootaatti beekaman dhiyaachuun daawwatamaa jiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Malaammaltummaan Diina Waloo Keenyaa Waan Ta’eef Gamtaadhaan Irratti Qabsaa’uu Qabna!
Malaammaltummaan danqaa guddina dinagdee, hawaasummaafi siyaasaa ta’uun dhiibbaa gurguddaa geessisaa jira. Yakkii malaammaltummaa daangaa biyyootaa kan qaxxaamuruufi dhiibbaan geessisus hamaa ta’uu isaatiin Itoophiyaa dabalatee biyyoonni Addunyaa 190 waliigaltee waloo mallatteessuun tarsiimoo yakkoonni malaammaltummaa ittiin qolatamu hojii irra oolchaniiru. Kanaanis biyyoonni tokko tokko qabsoo farra malaammaltummaa gaggeessaniin milkaa’aa kan jiran yoo ta’u biyyoonni hedduun garuu ammayyuu qormaata malaammaltummaatiin muddamaa jiru.
Biyyi keenya Itoophiyaan waggoota kurnan lamaan darbe waliigalticha mallatteessuun hojiirra kan oolchite yoo ta’u malaammaltummaa ittisuufi too’achuun waliigaltee sadarkaa Idil-Addunyaatti taasifame mirkaneessuu, qabeenya malaammaltummaan saamame deebisiisuufi qabsoo farra malaammaltummaa cimsuuf hojiiwwan garaa garaa hojjetamaa jiraatus yakkoonni malaammaltummaa yaaddoo biyyaa ta’uun itti fufeera.
Malaammaltoonni tasgabbii dhabuu biyyi keenya yeroo dheeraaf keessa turte, cabiinsa naamusaa dhaloonni keessa seeneefi xiyyeeffannoon hojichaaf kenname laafaa ta’uu hordofee hanni bu’uura hawaasummaa akka qabatu taasiseera. Kanaaf ilaalchi hamaan kan gaafa muudame hin nyaanne gaafa bu’u gaabba jedhu barmaatilee badaa yakkoonni malaammaltummaa hawaasa keessatti akka babal’ataniif bu’uura kan buusedha. Mootummaan Naannoo keenyaas ta’e akka biyyaatti waggaa darbe irraa eegalee hojii olaantummaa seeraa kabachiisuun hattootatti luugamni akka kaa’amuuf murteessee xiyyeeffannoon hojjetamaa jira.
Tarkaanfilee naannoo keenyaatti barii jijjiiramaatii eegaluun hanga bara 2015-tti fudhatameen galmeewwan 2,663 ta’an irratti murtiin kan kenname yoo ta’u kanaanis qabeenyi qisaasame qarshiin biliyoona tokkoofi miliyoona 355 ol akkasumas lafti kaare meetira 1,887,159.71 akka akka deebi’u taasifameera. Kana malees, qarshii 3,380,440,389fi lafti kaare meetira 2,735,578.50 akka dhorkamu ta’ee qoratamaa jira. Hojiin olaantummaa seeraa kabachiisuufi hojmaatota hannaaf saaxilamoo ta’an sirreessuu irratti tarkaanfiin eegalame cimee itti fufa. Mootummaan hojmaata badaafi hanna duudhaa uummataa cabsee hanga birmadummaa biyyaa miidhuutti aggaammii taasisaa jiru akkuma diina waraanutti waraanaa jira.
Kana malees, qorattoonni hojii qorannoo isaaniitiin saaxiluu, dhaabbileen barnootaa dhaloota malaammaltoota baachuu hin dandeenye ijaaruun, hojjettoonni mootummaa rakkoolee bulchiinsa gaarii hiikuufi kenna tajaajilaa amanamummaan fooyyeessuu, dhaabbileen Haqaa Haqa uummataatiif hojjechuufi muudamtoonni siyaasaa imaanaa uummanni itti kennateef amanamuun qabsoo farra malaammaltummaa saffisiisee biyya jaalannu akka ijaarru taasisa.
Qabsoon kunis cancala guduunfaa hattoonni harka dhoksaa lafa jalaatiin fo’an salphaatti cicciree olaantummaan seeraa akka kabajamuuf haala mijeessa. Kun ammoo qabsoo obsa fixachiisaa daangaa hanga daangaatti uummata hirmaachise taasisuun malaammaltoonni akka tufamaniifi qabeenyi biyyaas akka baraaramu taasisa.
Kabajamtoota uummata naannoo keenyaa; hanni hidda gad fageeffachuun duudhaafi safuu uummataa diigee diinagdee biyyaa kan miidhu qofa osoo hin taane tajaajila mootummaan tolaan uummataaf diriirse gatiin akka bitatu taasisa, rakkoo nageenyaafi okkora garaa garaa uumee biyya tasgabbii dhorkuun waraana keessa tursa, wal amantaa hir’isee garaa garummaa bal’isuun hawaasummaa jidduutti sanyii diinummaa kan facaasuufi sirna diimokiraasii quucarsuun birmadummaa biyyaa gaaffii keessa galcha.
Gocha badaa akkasiif uummanni keenya araarama tokko malee itti fufiinsaan qabsaa’uu qaba. Mootummaan Naannoo Oromiyaas yakkoota malaammaltummaa hundeerraa maksuuf dhaabbilee ciccimoo ijaaruun hojmaatota hannaaf saaxilamoo ta’an sirreessuu, qabsoo uummataa jabeessuufi dhaloonni duudhaa ganamaa akka baratuuf barnoota safuu hojii irra oolcheera. Dhaloonni safuu beeku hanna ciiga’a. Ofii isaaf osoo hin taane biyyaaf dursa kennee birmadummaa biyyaa cimsuun sirna dimokiraasii jabeessee imala badhaadhinaa milkeessa.
Ergama guddicha kana milkeessuufis halkaniifi guyyaa harka wal qabannee hojjechuu qabna.
Kabajamtoota uummata naannoo keenyaa guyyaa farra malaammaltummaa bara kanaa wayiita kabajnu malaammaltummaan diina waloo keenyaa ta’uu hubannee gamtaadhaan irratti qabsaa’uu akka eegalluufi egeree biyyaatiif ammoo dhaloota barnoota safuutiin ijaarame akka itti guddifnu waamicha keenya dhiyeessa.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Hojiilee Misoomaa Eegalaman Ittifufsiisuun Imala Badhaadhinaa Eegalle Milkeessina.
.jpg)
Itoophiyaan biyya gamtaa uummata isheetiin ijaaramteefi birmadummaan ishee tikfamee har'a geessedha. Uummattoonni Itoophiyaa uummata birmadummaa biyya isaanii irratti aggaammii kamiifuu hin jilbeeffanne wareegama kaffaluun birmadummaafi bilisummaa biyyaa kabachiisanidha. Kunis, Itoophiyaa fakkeenya bilisummaa Afrikaa kan taasise yoo ta'u uummanni ishees uummata ilaalcha olaantummaa warra Adii fudhachuu diduun gootummaa isaanii addunyaaf mirkaneessanidha.
Haatau malee, gootummaan birmadummaa biyyaa tikse maraammartoo hiyyummaa cabsuu dadhabuu isaatiin Itoophiyaan biyyoota dinagdeen boodatti hafan keessaa tokko ta'uun maqaa hiyyummaan beekamaa turte. Jijjiiramaan asitti seenaa kana jijjiiruufi uummata Itoophiyaatti kabaja horuuf mootummaan karoora Imala Badhaadhinaa qopheessuun birmadummaa dhiigaan gonfanne guutuu taasisuuf tarsimoo sirrii bocee hojiirra oolchuun Itoophiyaa fakkeenya badhaadhina Afrikaa taasisuuf hojjechaa jira. Imalli kunis badhaadhina hundagaleessa mirkaneessuun birmadummaa keenya gama hundaan guutuu kan taasisudha.
Hojii Motummaan Naannoo Oromiyaa uummata hirmaachisee inisheetiiviiwwan garaa garaa bocuun hojii irra oolchaa jirus kanaaf fakkeenya guddaadha. Qormaata uumamaafi namtolchee nu mudachaa turan humna waloo keenyaan qolannee gara carraatti jijjiiruun hojiin hojjetamaa jiruufi milkaa'inni mul'ataa jiru abdii kan namatti horudha.
Rooba Gannaafi Jallisii Bonaa fayyadamuun wabii nyaataa mirkaneessaa, oomishaalee biyya alaa irraa galaa turan biyya keessatti oomishuun uummata keenya waliin qindoofnee seenaa jijjiiruu akka dandeenyu arginee jirra. Kanaafis, hojiin inisheetiivii misooma qamadii jallisii Bonaa fakkeenya guddaadha. Muuxannoo misooma qamadiin argannes misooma Ruuziin dabaluuf xiyyeeffannoo addaatiin hojjetamaa jira.
Bara 2016 kanatti dinagdee damdaneessa cimsuu, bu'uuraalee misoomaa babal'isuu, misooma magaalaa jireenya lammiileetiif mijataa ta'e uumui, oomishtummaa humna namaafi faayinaansii guddisuu akkasumas nageenya, bulchiinsa gaariifi haqa mirkaneessuu irratti xiyyeeffannoo kennee hojjechaa jira.
Kanaafis milkaa'ina hunda galeessa fiduuf baay'ina, qulqullina, ariitiifi carraa hojii uumuuf kallattiin kaa'amee xiyyeeffannoon hojjetamaa waan jiruuf qormaata keessatti milkaa'inni galmaa'aa jira.
Hojiileen misomaa garaagaraa Oromiyaa keessatti hojjetamaa jiranis daandii milkaa'inaa irra jiraachuu keenua kan agarsiisanidha. Uummanni naannoo keenyaa carraa misoomaa jiru hundatti fayyadamuun Bonaafi Ganna osoo hin jedhiin badhaadhina maatii mirkaneessuu, aadaa qusannaa gabbifachuufi gabaa hunda keessatti dorgomaa ta'ee argamuuf hojjechuu qaba. Hojiileen misoomaa garaagaraafi bu'aan tarkaanfilee haaraa naannoo keenyatti hojiirra oolaa jiraniin mul'ataa jiruu hirmaannaafi dhamaatii uummata keenyaan kan dhufe waan ta'eef Mootummaan Naannoo Oromiyaa uummata Naannoo keenyaaf galata guddaa dhiyeessa.
Uummanni keenya hiyyummaan qaanii ta'uu hubachuun qormaatilee uumamaafi namtolchee isa muudatan qolachaa hojiilee misoomaa har'a guutuu Oromiyaatti guyyaa har'aa daawwatamaa oolan caalaatti itti fufsiisuuf hojjechuutu nurraa eegama.
Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa
Onkololeessa 14/2016
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Irreechi kaleessa dhoksaadhaan kabajamaa ture har'a ayyaana miiliyoononni irratti argamuun kabajamuufi miidiyaalee addunyaan gabaafamu ta'ee jira jedhan obbo Shimallis Abdiisaa.
Pirezidaantiin Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa obbo Shimallis Abdiisaa Ayyaanni Irreechaa Hora Finfinneefi Hora Harsadee karaa nagaafi milkiin xumuramuu ilaalchisuun miidiyaaleef ibsa kennaniiru. Ayyaanni Irreechaa aadaafi duudhaa isaa eeggatee karaa nagaa ta'een kabajamuun isaa uummanni keenya hangamam nagaa akka barbaadu, duudhaa isaaf kabaja akka qabu akkasumas qindoominni qaamota nageenyaa biyya keenyaa sadarkaa akkamii irra akka ga'e agarsiisa jedhan obbo Shimallis Abdiisaa.
Obbo Shimallis "Irreechi kaleessa dhokannaafi sodaadhaan kabajamaa ture har'a ayyaana uummanni miiliyoononni irratti argaman ta'ee kan kabajamuufi miidiyaalee gurguddaa addunyaan kan tamsaafamu ta'ee jira" jedhan.
Yeroo har'aa Irreechi ayyaana sabaaf sablammoonniifi uummattoonni biyya keenyaa jaalalaan kabajan, lammiileen biyya alaa irratti hirmaatan, ayyaana hawwataafi madda Turizimii ta'aa akka jiru kan ibsan Obbo Shimallis MNO duudhaafi aadaa uummata Oromoo bakkatti deebisuuf, guddisuufi dagaagsuuf labsiiwwan garaa garaan deeggaruun hojiiwwan hedduu hojjetaa jira jedhan. Waggoottan arfan darbanii asittis Irreechi haalaan guddachaa dhufuu himaniiru.
"Ayyaana Irreechaa dirree jeequmsaafi boo'ichaa taasisuuf diinonni keenya namaaf maallaqa ramaduun yaalii taasisanis qindoomina uummata keenyaafi qaamolee nageenyaa keenyaan fashalaa'uun karaa nagaafi duudhaa isaa eeggateen kabajamuu danda'ee jira" kan jedhan Obbo Shimallis Abdiisaa kanaaf ammoo qaamoleen nageenyaa Naannoo Oromiyaa, Bulchiinsa Magaalaa Finfinnee fi Federaalaa boqonnaa malee hojjechuu isaaniin waan ta'eef maqaa isaaniifi maqaa uummata Naannoo Oromiyaan galateeffatanii jiru.
Keessumaa jiraattonniifi hooggansi Bulchiinsa Magaalaa Finfinneefi Magaalaa Bishooftuu sadarkaan jiran jala bultii irraa eegalee keessummoota ayyaana Irreechaa irratti hirmaachuuf dhufan bifa ho'aa ta'eefi karaa obbolummaa keenya agarsiisuu danda'uun nyaataaf dhugaatii, bakka aara galfii qopheessuufi bakka Irreeffannaa qulqulleessuufi simachuun ayyaanicha kabajatanii gara mana isaaniitti nagaan akka galan waan gootaniif galata guddaa qabdu jedhaniiru obbo Shimallis.
Torbeewwan fuuldura keenyaa kanas Irreechi Oromiyaa guutuutti kabajamuuf, bakka hundatti karaa nagaan akka kabajamuuf gaheen uummataa olaanaa ta'uu ibsaniiru.
Ayyaanni Irreechaa miidhagee ijaafi gurra uummata addunyaa bira akka ga'uuf halkaniif guyyaa, qorra osoo hin jedhiin hojii ajaa'ibsiisaa kan hojjetan miidiyaalee biyya keenyaa hundaaf galanni isaanii guddaa ta'uus ibsanii jiru.
Itoophiyaa cimtuufi guutuu taate ijaaruuf tokkummaan saboota, sablammootaafi uummattootaa murteessaa ta'uu kan himan obbo Shimallis kun ammoo aadaa, duudhaafi seenaa uummataa guddisuufi misoomsuun mirkanaa'a jedhaniiru.
Dhumarrattis Milkaa'ina kabaja Ayyaana Irreechaa irratti mul'ate hojiiwwan keenya kan biiroo irratti itti fufsiisuuf Qindoominaafi tokkummaan kabaja Ayyaanichaa irratti mul'ate jabeessinee irra itti fufsiisuun akka barbaachisus obbo Shimallis dhaamaniiru.
Ayyaana Gaarii!
Oromiyaa ni ijaarra,
Itoophiyaa ni utubna;
Gaanfa Afriikaa ni tasgabbeessina!
Waaqayyos nu gargaara!
Shimallis Abdiisaa,
Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa
Fulbaana, 2016
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Torbeen Turizimii Oromiyaa 3ffaa guyyoota 3f turu Finfinnee Hoteela Iskaaylaayititti eegale.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa diinadgeefi hawaasummaa uummataa cimsuuf turizimiirratti xiyyeeffannoo kennee hojjechaa kan jiru ta'uu Sadarkaa Pirezidaantii Itti Aanaatti Qindeessaan Kilaastera Hawaasummaa Oromiyaa Obbo Abdulhakiim Muluu himuun mootummaan dinadgee damdaneessaa uumuudhaaf qabeenyaafi humna namaa qindeessuun hojiilee jajjabeessaa hojjechaa jiraachuu himaniiru.
Waggoota sadan darbanitti hojii sektarichaan hojjetamaniin bu’aaleen gaggaariin hedduun argamuus obbo Abdulhakiim himaniiru.
Komiishinarri Komishinii Turizimii Oromiyaa Lalisee Dhugaa gama isaaniin Torbee Turizimii 3ffaa Oromiyaa adda kan taasisu yeroo Paarkiin Biyyaalessaa Gaarrewwan Baalee hambaa addunyaa ta'uun 'UNESCO'tti galmaa'eefi jala bultii Ayyaanota Masqalaafi Irreechaatti ta'uu isaa himuun komiishinichi hojii qabeenyawwan hawwata turizimii Oromiyaa beeksisuu Daandii Qilleensa Itoophiyaa dabalatee qaamolee biyya keessaafi alaa gara garaa waliin hojjechaa jiraachuu himaniiru. Torbee Turizimii Oromiyaa 3ffaa kana irratti biyyoonni kanneen akka Yugaandaa, Keeniyaafi Chaayinaa argamaniiru
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
"Raajii hojjechuu kan aadeffate uummanni Oromoo egeree biyyaaf abdii ta’uu irra deebiin mirkaneessee jira!
Aadaa qabeenya uumamaa kunuunsuu abboota irraa dhaalameefi duudhaa uumama tiksuu sirna Gadaan utubame bu'uureffachuun waamichi Mootummaan Naannoo Oromiyaa gaaraafi dachaa mancaatii bosonaatiin hubame misoomsuuf taasise gochatti jijjiirtanii ergama Oromiyaa magariisa uwwisuu eegalame waan dhugoomsitaniif galata guddaan isiniif galchuu barbaada. Uummanni keenya waamicha mootummaa isaa fudhachuun biqiltuu Ashaaraa Magariisaa akkuma waggoota Arfan darbe injifannoo irratti injifannoo guddaa galmeesse bara kanas guyyaa tokkotti biqiltuu miiliyoona 481 dhaabuuf karoorfannee biqiltuu miiliyoona 520,535,401 dhaabuun seenaa biraa dalaguun Itoophiyaafis abdii ta’uu irra deebiin mirkaneesseera.
"Boruu keenya har’a haa dhaabnu! Dachee Oromiyaa magariisa haa uwwifnu!" jennee gaafa murteessinu; karoora hiixataa egeree dhalootaa itti fufsiisu gaafa qopheessinu; akkasumaan osoo hin taane uummata raajii dalaguun har’a irra taa’ee dhalootaaf ashaaraa isaa kaa’u, uummata hamma jedhe ga’u isin qabaachuu keenya waan beeknuufi.
Kabajamtoota uummattoota Naannoo keenyaa!
Oromiyaa ni ijaarra, Itoophiyaa ni utubna, Gaanfa Afrikaas ni tasgabbeessina yeroo jennu tarsimoo raawwii isaa dursinee qiyyaasneetu. Tarsimoo qiyyaafame keessaa ammoo tokko dhaabbii biqiltuu Ashaaraa Magariisaa yoo ta’u, Oromiyaa ijaaruun hojii boriif bulfamu osoo hin taane hojii itti fufinsaan raawwatamudha. Dhimma dhaloota har'aa waliin hojjechuu dhaloota egereef galaa kaa'uu ta’e kana irratti hirmaachuun guddummaa Oromoofi utubaa guddicha Itoophiyaa ta’uu keenya waan mirkaneessitaniif irra deebi’ee isin galateeffachuun barbaada.
Qormaatawwan sababa jijjiirama qilleensaatiin dhufu qolachuuf inisheetiiviin sagantaa Ashaaraa Magariisaa Muummicha Ministeeraa keenya Looreetii Nagaa Addunyaa Dr. Abiyyi Ahimadiin labsame tumsa uummanni keenya taasiseen gaaraafi dachaawwan onan magariisa akka uffatan, laggeen gogan akka mirgisan taasiseera.
Har’as akkuma kaleessaa uummanni Oromoo daangaa hanga daangaatti biqiltuu Ashaaraa Magariisaa gamtaan ba’ee dhaabuun dafqa isaatiin Ashaaraa yoomiyyuu hin haqamne dhaloota boruutiif haala ajaa’ibaatiin kaa’ee jira. Biqiltuuwwan har'a dhaabne madaala qilleensaa eeguun gaaddisa ta'ee kan aara itti galfannu, nyaata ta'ee kan soorannu, sabbata dachee ta'ee dhiqama biyyoo to'achuuf kan ooluufi simboo ta'ee dachee keenya kan miidhaksu firiin isaa kan yeroo gabaabaafi dheeraati.
Hojii hanga ammaatti hojjetamaa dhufe kanaanis gaarawwaniifi dachaawwan kaleessa onaa turan har’a lafa bashannanaafi gaaddisa boqonnaa ta’anii yeroo agarru boruu keenya har’a ijaaruu akka dandeenyu nuuf mirkaneesseera. Raajii ajaa’ibsiisaa kana kan hojjeteefi hojjetaas jiru uummanni keenya adda hunda irratti injifannoo guddummaa isaa madaalu galmeessaafi kan argate ammoo kunuunsee eeggachuun barbaachisaadha.
Duula dhaabbii biqiltuu Ashaaraa Magariisaa boqonnaa jalqabaatiin biqiltuuwwan gosa garaa garaa Biiliyoona 13.86 dhaabbatee dhibbentaan 84 (%) latuun bakka dadhabnee, dafqinee dhaabnetti har’a boqochaa jirra. Kanaanis, hojiin uummata keenya waliin gurmoofnee hojjenne faajjii injifannoo keenya olkaasee; gochuu danda’uu keenya Addunyaaf raggaasisedha. Sagantaa Ashaaraa magariisaa boqonnaa 2ffaatiinis naannoon keenya Oromiyaa magariisummaan uwwisuuf Ganna kana biqiltuu Biiliyoona 4.5tu dhaabama. Akkuma har'a hojjennee waan karoorfanne milkeessine, biqiltuuwwan har'a dhaabne kunuunsinee oomisha dachaa akka sassaabbannu shakkii hin qabu. Uummanni keenyas akkuma kanaan dura gochuu akka danda’u mirkaneessetti milkaa’ina argame cimsee hanqinaalee turan waloon sirreessee hojii boruu keenya har’a ijaaruu eegalle milkeessuuf gama hundaan akka tumsu waamichakoo dabarsaa, walii gala qaamoleen milkaa'ina hojichaatiif tumsitan hunduu irra deebi'uun galatoomaa jechuun barbaada.
Oromiyaa ni ijaarra,
Itoophiyaa ni utubna;
Gaanfa Afriikaa ni tasgabbeessina!
Waaqayyos nu gargaara!
Shimallis Abdiisaa,
Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa
Adooleessa, 2015
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
"Sirna Federaalizimii Sabdaneessaa Cimsuun Biyya Hunda Keenyaaf Taatu Ijaarra!
Itoophiyaan biyya saboota, sablammootaafi uummattoota hedduu qabduufi birmadummaa ishee mirkaneeffachuun jiraachaa turteefi jirtudha. Lammileen ishees garaagarummaa Sabummaa, Amantaafi Afaanii qabaatanis heddummina isaanii humnaafi madda miidhaginaa godhachuun baandotaafi weerartoota biyya irratti aggaaman tokkummaan qolachuun birmadummaa biyya isaanii kabachiisuu bira darbanii bilisummaa Afrikaanota biroof gumaacha olaanaa taasiftee jirti. Kanaanis, fakkii bilisummaa Gurraachota Afrikaa yoo taatu Afrikaanota irraas kabajaafi jaalala guddaa argatteetti. Haata’u malee, seenessa dogoggoraa lallabamaa tureefi sirna sirnichi dhalcheen sabaafi sablammoonni kunneen sirna afaan, amantaafi alaabaa tokko leellisu jalatti akka bulaniif dirqisiifamaniiru. Ta’us, qabsoo saboonni, sablammoonniifi uummattoonni Itoophiyaa taasisaa turan yeroodhaa gara yerootti finiinaa dhufuun sirna qeenxee olaantummaa garee tokkoo leellisu ilaalchaafi gocha isaa waliin ofirraa fonqolchanii injifannoo weerartoota alaa irratti gonfatan humnoota keessootti tokkummaa isaanii nyaatan irrattis mirkaneeffachaa dhufan. Gaaffii lafaa, gaaffii ofiin of bulchuufi gaaffii dimokiraasii irraa jalaan deebi’aa dhufe jabeessanii qabachaa, imala gara dimokiraasiitti taasifamu irree tokkummaan cimsan. Haala kanaan dhaloonni injifannoo argate kunuunfachaa kan isa hafeef qabsaa’u dhalachuun jijjiirama siyaasa Itoophiyaa falaasama Ida’amuun durfameef bu’uura kaa’e.
Kanaanis ijaarsa Itoophiyaa Afaan qawweetiin osoo hin taane marii ilaaf ilaameetiin guutame; sirna qeenxeedhaan osoo hin taane Federaalizimii sabdaneessa obbolummaa irratti ijaarameen biyya hundaan hundaaf taatu ijaaruuf galma taasifate. Dallaa jibbinsaa diiguufi riqicha dhiifamaa waliif ijaaruun kan eegalame imalichi injifannoo sabdaneessummaa miidhaksee kabaja Itoophiyaa olqabuun eegalame. Jijjiiramichaan Saboonni, Sablammoonniifi Uummattoonni Itoophiyaa eenyummaa isaanii isa dhugaa mirga ofiin of bulchuu gonfachuu eegalan.
Imalli haaraan kabaja sabdaneessummaa olqabee birmadummaa Itoophiyaa gama hundaan guutuu taasisuu wayiita eegalu finxaalessaan sirna moototaa hawwu akka yaadeefi bakka yaadee waan of dhabeef afaan qawweetiin sirna moototaa deebisuu ykn Itoophiyaa diiguu filannoo isaa taasifachuun waraana biyyarratti labse.
Uummanni Oromoofi Mootummaan Naannoo Oromiyaa saboota, sablammootaafi uummattoota biyyattii waliin ta’uun injifannoon dhiigaafi lafee ilmaan Itoophiyaatiin argame tiksuu, ijaarsa sirna federaalizimii sabdaneessummaa eegalame jabeessuu, misooma itti fufinsa qabu mirkaneessuufi Itoophiyaa hunda keenyaaf taatu ijaaruu keessatti gumaacha naannicha irraa eegamu ba’uuf kutannoon hojjeta.
Itoophiyaan waloon ijaaraa jirru hundaan hundaaf kan ijaaramtu, hundaaf kan taatuufi hundaan kan tikfamtu biyya heddumminni kabaja keessatti argatedha. Kanaaf uummanni Oromoofi saboonni, sablammoonniifi uummattoonni Itoophiyaa sirna federaalizimii sabdaneessaa obbolummaa irratti ijaarame tikfachuun kaayyoo finxaalessitootaa duwwaatti hambisuun imala eegalame itti fufsiisuun barbaachisaadha.
Finxaalessitoonni humna sabdaneessummaa gufatanii kufanii caccabu, Itoophiyaan kabajaafi ulfina ishee eeggattee itti fufti.
Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaaa
Hagayya, 2015
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Oomishaafi oomishtummaa muduraa dabaluun gabaa alaaf dhiyeessuuf hojjetamaa jira.
Naannoon Oromiyaa qilleensa mijataa misooma muduraaf baay'ee mijataa ta'e qabdi. Haala qilleensaa mijataa fi carraawwan gaarii kana fayyadamuunis misooma muduraa babal'isuun wabii nyaataa mirkaaneessuu bira darbee oomisha muduraa gara biyya alaatti erguun sharafa alaa guddaa argamsiisuu kan eegale yoo ta'u hojii oomisha muduraa kana caalmaatti babal'isuun fayyadamummaa qonnaan bultootaa guddisuuf akkasumas dinagdee biyyaa utubuuf leenjiin hubannoo cimsuu kennamaa jira. Misoomni muduraa ammaan dura xiyyeeffannoo dhabuun lafarra harkifataa ture yeroo ammaatti misooma muduraa cimsuun bu'aa barbaadamu fiduuf bara kana xiyyeeffannoo addaan hojjetamaa jira. Bu'aa oomisha kana irraa argamu dabaluufis Avokaadoo sanyii filamataa gara biyya keessaa galchuun bal’inaan irratti hojjetamaa kan jiru ta’uu Hoogganaan Itti Aanaa Biiroo Qonnaa Oromiyaa Obbo Muhammadsaaniin Amiin ibsa addatti Biiroo Kominikeeshiniif kennaniin dubbatanii jiru.
Oomisha kana babal’isuuf buufataalen biqiltuu dhibba 1 ol qophaawuun waggaa waggaan biqiltuun miiliyoonaan oomishamaa jira. Kanaanis lafa heektaara kuma 1 dhibba 7 fi 20 Avokaadoo sanyii filatamaan uwwisuun kan danda’ame ta’uun ibsamee jira. Oomisha amma jiru irraa Avokaadoo toonii dhibba 3 ta’u ni argama jedhamee kan eeggamu yoo ta’u kana itti fufsiisuufis bara kanatti dabalataan biqiltuu Avokaadoo mil 2.8 qopheessuuf karoorfame keessaa hanga ammaattii biqiltuun mil. 2.7 qophaa’eera.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Dhimmi manneen barnootaa Bu'uura Boruu ijaaruu, dhimma dhaloota boruu ijaaruuti" Dr Tolaa Bariisoo.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa rakkoo qulqullina barnootaa bu'uura irraa furuun dhaloota dorgomaa ta'eefi ga'umsa qabu uumuuf inisheetiivii Pirezidaantiin Mootummaa Naannoo Oromiyaa obbo Shimallis Abdiisaa maddisiisaniin manneen barnootaa Bu'uura Boruu irratti xiyyeeffatamee hojjechaa jira. Dhaamsa Gootota Oromoo kaleessaa akka B/Jeneraal Taaddasaa Birruufaa "dhaloota baratetu gaaffii mirgaa gaafata; kanaaf Oromoon barachuu qaba" kan jedhu milkeessuun kan danda'amu dhaloota ga'umsa, dorgomaa ta'e, ofitti amanamummaa fi abdii biyyaa ta'e oomishuun yoo danda'ame qofaadha. Kanaaf, ammoo sadarkaa idileen duraa irraa eegaluun manneen barnootaa qulqullina qaban babal'isuun murteessaadha.
"Wanti har'a hojjennu egeree dhaloota boruu murteessa" jechuun irra deddeebiin kan dubbatan pirezidaant Shimmallis inisheetiivii ijaarsa manneen barnootaa Bu'uura Boruufi Ifa Boruu jedhu maddisiisuufi hojiirra akka oolu gochuun waggoottan muraasa darban keessatti milkaa'inoonni gurguddaan argamaniiru.
Bu'uuruma kanaan guyyaa har'aas jilli Hoogganaa Biiroo Barnootaa Naannoo Oromiyaa Dr Tolaa Bariisoon durfamu Godina Shawaa Kibba Lixaa Aanaa Daawootti ijaarsa mana barumsaa Bu'uura Boruu Buusaa jalqabsiiseera.
Dr Tolaan sirna jalqabsiisuu irratti haasaa taasisaniin dhimmi mana barumsaa Bu'uura Boruu ijaaruu, dhimma dhaloota boruu ijaaruuti jedhan. Rakkoo qulqullina barnootaa seenaa gochuuf manneen barnootaa Bu'uura Boruu irratti xiyyeeffannaa addaan kennamee hojjetamaa kan jiru ta'uus dubbataniiru.
Mootummaan rakkoo qulqullina barnootaa bu'uura irraa furuuf mana baruumsa Bu'uura Boruu ijaaruu qaba jedhamee karoorfamee hojjetamaa jiruun hanga ammaatti manneen barootaa bu'ura boruu 10,000 ol ijaaramuun adeemsi baruuf barsiisuu keessatti kennamaa jira.
Marsaa sadaffaatiin naannichatti manneen barnootaa Bu'uura Boruu 4,574 ijaaruuf kan karoorfame yoo ta'u, ijaarsi manneen barnootaa kun guyyaa har'aa mana baruumsaa Bu'uura Boruu Buusaatti ifaan eegalchiifameera.
Manneen barnootaa Bu'uura Boruu marsaa sadaffaatiin ijaaramanis hanga Fulbaana 2016tti xumuramuun hojii baruufi barsiisuuf banaa kan ta'an ta'uus Dr Tolaan eeraniiru.
Manneen barnootaa Bu'ura Boruuf bara kana marsaa sadaffaatiin barsiisonni 9,000 leenjii kan seenan ta'uus ibsameera.
Godina Shawaa Kibba Lixaatti manneen barnootaa Bu'ura Boruu 339 ijaaramanii tajaajila baruufi barsiisuu kennaa kan jiran yoo ta'u marsaa 3ffaatiin ammoo manneen barumsa bu'ura boruu 27 ijaarsi isaanii kan jalqabame ta'uu Bulchaan Godina Shawaa Kibba Lixaa Obbo Taayyee Guddisaan ibsaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Dubartoonni Uumamaan Kennaa Geggeessummaa Qabu!" Afyaa'ii Caffee Oromiyaa Aadde Sa'aadaa Abdurrahmaan.
Fooramiin hooggansa dubartoota Naannoo Oromiyaa kan Biiroo Dhimma Dubarootaafi Daa'imman Oromiyaan qopha'ee Adaamaa Galma Abbaa Gadaatti geggeeffamaa ture xumurame. Sagantaa kana irratti Afyaa'iin Caffee Oromiyaa Aadde Sa'aadaa Abdurrahmaan walitti qabduu fooramii kanaa kan ra'an argamuun dubartoonni uumamaan kennaa geggeessummaa kan qaban ta'uu ibsuun kaayyoon hundeeffama fooramii kanaas geggeessitoonni dubartootaa rakkoo isaanii bakka itti hiikkataniifi iddoo muuxannoo ittiin waljijjiiran waan ta'eef cimee itti fufuu akka qabu qabu dhaamaniiru.
Aadde Jamiilaa Simbirruu hooggantuun Biiroo Dhimma Dubartootaafi daa'imman Oromiyaa gama isaaniin fooramichi sadarkaa Naannoo qofatti kan geggeeffamu osoo hin taane sadarkaa gadiirraa jalqabee geggeeffamuu akka qabu himuun, fooramii kanaan dubartoonni gahee geggeessummaa keessatti qaban kan dabaluu ta'uu himanii jiru.
Dhumarratti namoota biiricha geggeessaa turaniifi qaamoolee biiricha sadarkaa sadarkaan deeggaraa turun akkasumas seektaroota Oromiyaa qooda biiricha cinaa dhaabataniif sirni beekamtii kennamee jira.
Addatti ammoo hooggantuu biirichaa duraanii kan turan jijjiiramni kun akka dhufuuf qabsoo guddaa gochaa kan turan amma garuu boqotanii kan jiran kabajamoo aadde Aziizaa Abdiif sirna yaadannoo taasisuun maatii isaaniif sirna beekamtii kennuun maallaqa qarshii 100,000 deeggarsaan kennanii jiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Godina Shawaa Kaabaatti qamadii jallisii Bonaan lafa heekt. kuma 60 misoomaa jiru irraa callaa kunt.miiliyoona 2 ol argachuuf hojjetamaa jira.
Naannoo Oromiyaatti inisheetiiviiwwan gama qonnaan xiyyeeffannoo olaanaan hojjetamaa jiran keessaa tokko oomisha qamadii harka baay'een dabaluun fedhii qamadii biyya keessaa guutuu, qamadii biyya alaa irraa galaa ture hambisuufi wabii nyaataa mirkaneessuu bira darbee gabaa biyya alaaf dhiyeessuudha. Kanaafis oomisha qamadii duraan rooba Gannaa qofa irratti hirkatee ture hambisuun bara kana akka Oromiyaatti jallisii Bonaan lafa heekt. mil 1 irratti qamadii oomishuuf karoorfamee lafa mil. 1.1 qotuun danda'ameera. Hanga ammaattis oomisha qamadii jallisii Bonaan misoome irraa callaa kuntaala mil. 33 ol sassaabuun danda'ameera.
Guyyaa har'aas jilli Pirezadaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaan durfamu Godina Shawaa Kaabaa Aanaa Abbichuuf Nya'aatti qamadii jallisii Bonaan misaamaa jiru daawwataniiru.
Daawwannaa kana irratti Obboo Shimallis Abdiisaa akka dubbatanitti hojiin misooma Qonnaa jijjiirama qabatamaa fidaa jiraachuu ibsuun inisheetiivota misooma Qonnaa lafa qabsiisuun qonnaan bultoonni fayyadamoo akka ta'aniif qonnaan bultoonni maalan akka hojjetan, hammam akka hojjetanii fi waan hojjetan irraa bu'aa hangamii akka argatan karoorfatanii hojjechuu qabu jedhan.
Bara dhufutti karoora keenya dachaan dabaluun lafa heektaara mil. 2.6 irratti jallisii Bonaan misoomsuuf karoorfamuus Pirezidaant Shimallis ibsaniiru.
Karoora qabame milkeessuufis hojiiwwan galtee qonnaa akka xaa'oo karaa guutuu ta'een dhiyeessuufi itti fayyadamuu, qonnaan bultoonni bishaan bool'aa baasuu fi iskiimota garagaraatti akka dhimma bahan hojjetamaa jira.
Bara kana Godina Shawaa Kaabaatti jallisii Bonaan qamadiin lafa heek kuma 60 ol irratti kan faca'e yoo ta'u callaa kuntaalli mil. 2 ol ni argama jedhamee hojjetamaa jiraachuu Itti Gaafatamaan Waajira Qonnaa Godinichaa obbo Masaay Warquu himaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Tapha dargaggoonniifi Shamarran Oromoo booqaa Birraa ittiin simatan: Goobeefi Shinooyyee.
Birraan waktii Ganna dukkana keessaa gara ifaatti itti bahan waan ta’eef uummanni Oromoo yeroo abdiin eeggatuudha. Waktiin Birraa Waktii itti firri wal yaade, ollaafi ollaan warri fagoofi dhiyoo walitti dhufee wal gaafatu waan ta’eef abdii guddaan eegama. Uummanni Oromoo wayita Birraan bari’u sirnoota garaagaraatiin simata. Sirnoota kanneen keessaa tokko tapha Goobeefi Shinooyyeeti.
Goobeefi Shinooyyeen tapha dargaggoonniifi shamarran umrii dargaggummaarra jiran yeroo Birraan seeqqatu ittiin waliifi hawaasa gammachiisuuf taphataniidha jedhu Abbaan Gadaa Tuulamaa Goobanaa Hoolaa.
Goobeen tapha wayita Birraan bari’uutti deemu dargaggoonni hinfuudhin gareen uffata aadaatiin faayamanii taphatan yommuu ta’u, Shinooyyeen immoo tapha ijoolleen shamarranii kan gaa’ela hin horatin yeroo barri haaraan dhufu Qaammee irraa kaasanii taphataniidha jechuun ibsu.
Haati Siinqee Atsaduu Tolaa, Shinooyyeen tapha ijoolleen shamarranii birraa dhufu kana birraa nagaa nuu godhi jechuun Dhallaaduu (Qunnii) buqqifachuun taphatan, Goobeen immoo tapha dargaggoonni shamarran Shinooyyee taphattu cinaatti taphachuun bara haaraa itti simataniidha jechuun maalummaa Goobeefi Shinooyyee ibsu.
Taphni Goobeefi Shinooyyee yeroofi adeemsa akkasumas umrii itti taphatamu qaba malee yeroo fedhe abbumti fedhe lafaa ka’ee kan taphatu miti. Seeraafi duudhaa akkasumas safuufi safeeffannaa mataasaa qaba.
Abbaan Gadaa Goobanaa Hoolaa akka jedhanitti, Goobeefi Shinooyyeen yeroo Birraan bari’u Qaammee 05 irraa eegalee hanga Ayyaana Masqalaatti taphatama. Kan taphatus ijoollee umrii dargaggummaarra jiran kanneen gaa’ela hin horatintu booqaa Birraa simachuuf taphata. Irra caalaa dargaggootaafi shamarran umrii 12 irraa kaasee hanga 25 gidduu jirantu taphata.
Ijoolleen hin eerumin qunnii buqqifachuun warrasaanii darbaa dhaqu. Dargaggeeyyiin immoo masqalatti bahuuf waan deemuuf masqalatu fuula nuu ibsee yaa masqala mootii ayyaanaa jechaa shamarran duuba deemuun sirbu jedhu Abbaan Gadaa Goobanaan.
Goobeefi Shinooyyeen yeroo taphatamu naamusa olaanaan taphatama. Akka Haati Siinqee Atsaduu Tolaa jedhanitti wayita Birraan bari’u jala bultii bara haaraatti ijoolleen shamarranii Dhallaaduu/Qunnii buqqifachuun uffata aadaatiin faayamanii Shinooyyee taphatu. Dargaggoonnis akkasumatti faayamuun shamarran cinaatti Goobee taphatu. Ijoolleen shamarranii Qaammee 5 irraa kaasanii Shinooyyee taphachuuf Qunnii (Dhallaaduu) buqqifatu. Wayita Qunnii buqqifatanis mootii filatu. Mootiin filatamte tunis garee san ni dursiti; ni qajeelchiti jedhan.
Qunnii (Dhallaaduu) buqqifachuuf yeroo deemanis ni faarfatu. Faaruun wayita Qunnii buqqifachuuf deeman faarfatanis;
“Dhallaaduu buqqifannaa
Gurguddoon nurraa yaatee
xixiqqoo guddifannaa” jechuun faarfatu. Kana jechuun warri heeruman Shinooyyee hin taphatan jechuun ibsu.
Shamarran Qunnii buqqifatan kun jalqaba warra Qaalluu/Ayyaantuu dhaquun Dhallaaduu buqqufatan fuudhanii kennuufi. Warri Qaalluus waggaa waggaan isin haa gahu, gurguddadhaa, kan hin heerumin heerumaa jechuun eebbisu. Kanas yeroo dhaqan jalqaba Abdaarii dhaqu. Abdaarii osoo hin dhaqin mana biraa hin dhaqan. Haati galmaa abdaariitti eegdi jedhu Haati Siinqee Atsaduun. Achi yeroo dhaqanis akkas jechuun weellisu.
“Kusaayee yaa kusaayee
Maaliin dibde yaa haayyoo
Galmi kee natti urgaaye” jedhu.
Ijoolleen Shinooyyee taphattu kun warra intala kaadhimamtees (bara dhufu heerumtuus) ni dhaqu. Wayita dhaqanis akkas jechuun sirbu.
“Dirma maa quncisanii
Eeguma lafee hin taanee
durba maa guddisanii
hammaranii soranii
kenni yaa abbaa durbaa
hammatanii hin tolanii” jechuun warra saniif marga kennaniifi muuda ofii muuddatanii bahu.
Shamarran Shinooyyee deemtee taphattu kun dargaggeessa umriisaa malee shamarran kana waliin deemee Goobee sirbu waan jedhanii arrabsan qabu.
“Shuummoo yaa bittinooftuu
Maal jettee durba fuutaa
Suubboo yaa sissinnooftuu” jedhanii arrabsu. Kanaaf namni umriisaa malee Goobee deemee hin taphatu jedhan Haati Siinqee Atsaduu Tolaa.Ijoolleen dubaraa Qunnii buqqifatanii manarra deemuun kan baranaan nu gahe bara egereetiin sin haa gahu, ayyaana keenya kabajnaa ayyaanni kun ulfina keessan haa ta’u, maatiin keessan nagaa haa ta’u jechuun Qunnii kennuufi. Warri manaa immoo maaddii dhiyeessuun waliin nyaatanii dhadhaa dibuun barri kun bara nagaa, kan roobaafi gabbinaa, bara jireenyaa nuuf haa ta’u, addaan nun baasiin jedhanii eebbisuun gaggeessu jechuun adeemsa Shinooyyeen ittiin taphatamu ibsu Haati Siinqee Atsaduun.
Akka Abbaan Gadaa Goobanaa Hoolaa jedhanitti Goobeefi Shinooyyeen kan taphatamu bara moofaa gaggeessanii bara haaraa fudhachuufi ofii gammadanii hawaasa ofii gammachiisuufi malee waan biraa of keessaa hin qabu. Yoo taphatan kanas waan aadaafi duudhaan hawaasichaa eeyyamu guuttachuun marga qabatanii manarraa manatti, naannoorraa naannootti deemaa taphatu. Taphni kun yoo taphatamu duudhaafi safuu mataasaa qaba waan ta’eef isa eeguun taphatu.
Goobeefi Shinooyyee kan taphatuuf geettii isaatu kennaafi malee namni hundi hin taphatu kan jedhan Abbaan Gadaa Goobanaan, jaarsi waan hojjatu qaba malee Goobee hin taphatu. Jaartiinis Shinooyyee hin taphattu. Yeroo taphatanis haala itti taphatantu jira. Hin farrisani, hin gaddisani, mana namaa yoo dhaqanis gammachiisuuf dhaqu malee hin gaddisiisan, yoo waa argatanis, yoo dhabanis, yoo marga qofa kennaniifis waggaa waggaan sin haa gahu jedhanii eebbisanii eebbas fudhachuun deemu jedhu.
Yeroo amma garuu wanni kun kallattiisaa gadi lakkisaa jira. Madda galii qaama godhachuuf socho’utu jira, bakka tokko tokkotti qaamoleen kadhaa fakkeessanis ni jiru. Kun uummata kana tuffachiisa. Akki itti uffatu, akki itti taphatu, akki itti manarraa manatti naanna’u duudhaafi safuusaa qaba waan ta’eef gadi lakkisuu hin qabu jedhu Abbaan Gadaa kun.
Taphni Goobeefi Shinooyyee Qaammee 05 irraa eegalee hanga gaafa masqalaatti taphatama. Gumaacha kennameefis walitti qabachuun gaafa Ayyaanaa Masqalaa malkaa bu’uun korma qalatanii angafaan nuu eebbisaa bakka sin geessan geenyaa karaatti nu qabaa jedhanii eebba fudhachuun korma qalame waliin soorachuun dhiichisanii ‘kan baranaan nu geesse bara egereetiin nu gahi’ jechuun eebbifachuun addaan bahu malee madda galii miti jedhan.
Taphni kun bara kanaas akkuma aadaafi duudhaasaa ganamaatti Qaammee 05 irraa eegalee hanga Ayyaana Masqalaatti taphatama. Yeroo taphannu kanas gara hin taaneetti akka hin oofne of eeggannoo taasisuu qabna. Namni taphatus umriisaa beekuu qaba, duudhaafi safuusaa san gadi lakkisuu hin qabu, waan kaleessa irra dhufe san gadi lakkisuu hin qabu.
Aadaa keenya guddifanna yeroo jennu isa darbe fudhannee gadi baasuun addunyaatti agarsiifanna jechuudha. Kanaaf ijoolleen keenya qalbiitti deebi’uun kabajuu qabu. Maatinis akkatti sirni kun raawwatamu itti agarsiisuun ijoollee kallattii qabsiisuu qabu jechuun dhaaman Abbaan Gadaa Goobanaa Hoolaan.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Hidhi Laga Abbayyaa Bu’aa Waloo Uummata Biyya Keenyaati!
Biyyi keenya Itoophiyaan akkuma baandotaafi bitamtoota hedduun qo,ramtu, hayyoota birbadummaafi fedhii biyyaalessaa tiksuuf halkanii guyyaa hojjatan hedduu qabdi. Hidhi guddichi haaromsa Itoophiyaa faajjii tokkummaa, ashaaraa dhalootaa, agarsiiftuu waloomaa, mallattoo tokkummaafi injifannoo uummattoota Biyya keenyaa kan ta'eedha.
Hidhichi Hirmaannaa lammiilee hundaan eegalamee dhiibbaawwan hedduu damdamachuun qormaatilee isa mudatan hunda carraatti jijjiiruun karoora imala badhaadhina biyya keenyaaf ifa abdii ta'eera.
Haaluma kanaan, Hidhi Laga Abbayyaa humna guddina diinagdee biyya keenyaa saffisiisuufi hariiroo hawaasummaa cimsuu, bu'aa waloo uummattoota Itoophiyaa ta'uu hoogganaa itti aanaan Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa Obbo Muusaa Sheekoo addatti turtii fuula miidiiyaa hawaasaa Biiroo keenya waliin taasisaniin ibsaniiru.
Obbo Muusaan hidha guddicha haaromsa Itoophiyaa ilaalchisuun yeroo garaa garaatti miidiyaalee gurguddoo biyya keessaafi idil addunyaa afaanota garagaraan hojjatan irratti dhiyaachuun falmii gaggeessaa turaniin, ijaarsi hidhichaa mirga Itoophiyaan qabeenya uumamaa ishee karaa seera idil addunyaa kabajeefi fayyadamummaa waloo mirkaneessuu danda'uun ta'uufi Kunis uummata ollaa keessattuu warra Gibxi/Misir karaa kamiinuu miidhuuf akka hin taane karaa birmadummaafi fedhii biyya keenyaa eegeen falmaa turaniiru.
Ijaarsa hidhichaa qormaatilee hedduun keessaafi alaa mudachaa turuu ibsuun, rakkoon bulchiinsa gaarii, hanqinni iftoominaa, malaammaltummaafi saamichi isaan muraasa ta'uu eeraniiru.
Gama biraatiin dhiibbaan diinotni biyya keenyaa kallattii dippilomaasiin pirojektichi akka fudhatama hin arganne, hawaasa Idil Addunyaafi biyyoota ollaan akka balaaleffatamuufi faallaa hidha kanaa akka dhaabbatan yaaliin garaa garaa raawwatamaa turuu ibsuun, ololli miidiyaa cimaan maqaa biyya keenyaa balleessuufi biyyoota hedduu nurratti kakaasuu geggeeffamaa turuu obbo Muusaan himaniiru.
Kana malees, haalli nageenyaa akka boora'u, biyyi keenya gaaga’ama keessa akka galtuufi farreen nageenyaa deggaruu, gurmeessuun hojiin dadhabsiisuu bal'aan hojjetamaa turus, Mootummaan cabiinsa Siyaasaaf Diinagdee biyyattiin keessa turte sirreessuuf tarkaanfilee gurguddoo fudhate keessaa inni tokko pirojeektii Hidha Haaromsa Guddicha haala rakkisaa keessa ture irraa baraaruun fuula haarawaan akka itti fufu taasisuu dubbataniiru.
Gama dippilomaasitiinis tarsiimoo biyyoota ollaaf dursa kennuufi hawaasa Addunyaa waliin hariiroo cimaa uumu qabachuun pirojeektiin hidhaa haaromsaa mallattoo misoomaa ta'uu mirkaneessuun, olola miidiyaalee gaggeeffamaa ture qolachuun kan danda'ame ta'uus obbo Muusaan himaniiru.
Pirojeektiin Hidha Haaromsa Guddicha Itoophiyaa qormaatilee hedduu keessa darbuun xumura irra gahuun biyya keenya Itoophiyaaf hiikoo addaa kan qabu ta'uu kaasuun, qormaatilee gara carraatti jijjiiruu,
jecha gochaan argisiisuu, Aadaa injifannoo abbootiin keenya ittiin beekaman dhaloonni ammaas itti fufiinsaan mul'isuu akka danda'u qabatamaan kan mirkaneesse ta'uufi biyya keenyarra darbee Afrikaan humna,qabeenya,beekumsaafi yaada isheen deeggarsa biyyaa alaa tokko malee pirojektoota gurguddoo akkasii jalqabdee xumuruu akka dandeessu Addunyaa kan barsiise ta'uus ibsaniiru.
Hidhi guddichi laga abbayyaa injifannoo Adawaan kan walfakkaatu ta'uu eeruun, uummattoota Itoophiyaa daangaa irraa hanga daangaatti tokko taasisuun hunduu haala adda addaan biyya keessaafi alatti hirmaannaa cimaa taasisuun sadarkaa kanaan ga'uu kaasaniiru.
Kana keessatti ga'een uummata Oromoo olaanaa ta'uu kaasuun, hirmaannaa boondii bituu irraa eegalee hubannoo cimaa uumuufi geggeessummaa sirrii kennuun hidhi kun sadarkaa kana akka ga'u taasisuu keessatti qoodni uummanni keenya qabu qooda leencaa ta'uu obbo Muusaa Sheekoo himaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Busaa gonofaan qabeenya akka horatu taasisuun humna dandamannaa naannichaa akka dabalu taasisuudha.
Buusaa Gonofaan Oromiyaa gumaataa fi Buusii miseensota irraa sassaabuun cinatti qabeenya horachuun rakkoo uumamaa fi namtolchee dandamachisuuf sosochii gargaaramummaa irraa gara oomishtumaatti jedhu hojirra oolchaa jiruun godinaalee Oromiyaa garagaraa keessatti lafa qonnaa Buusaa Gonofaaf oolu qopheessuun sochii humna ofiitiin dandamachuuf taasifamaa jiru akka utubamu taasifamaa jira. Haaluma kanaan godina Baalee Bahaattis lafa qonnaa Buusaa Gonofaaf oolu heektara 2,164 ol facaasuuf Aanaa Gindhiiritti guyyaa har'aa lafa hektaara 606 bakka hoggantoonni sadarkaa federaalaa fi naannoo argamanitti facaasaan eegalamee jira.
Sagantaa facaasaa Lafa qonnaa Buusaa Gonofaa Oromiyaa kanarratti kan argaman Komishiinaarri Komishinii Hoggansa Sodaa Balaa Federaalaa Komishiinar Heeydaruus Hasan kaayyoo akka biyyaatti hirkattummaa jalaa bahuun deeggarsa biyya alaatii galu hambisuun ofiif of gargaaruuf jedhu milkeessuuf mata duree gargaaramtummaa irraa gara oomishtummaatti jedhuun hojiin qonnaa lafa Buusaa Gonofaa Oromiyaan hojjatamaa jiru jajjabeessaa ta'uu ibsaniiru.
Hogganaan Buusaa Gonofaa Oromiyaa Obbo Muhammad Jundaa gamasaanitiin Busaa gonofaan qabeenya akka horatu taasisuun humna dandamannaa naannichaa cimsuun ofiin of danda'uun rakkoo uumamaa fi namtolchee dandamachisuuf karoora mootummaan qabate milkeessuuf godinaalee Oromiyaa garagaraa keessatti lafa buusaa gonofaaf qopheessuun misoomsaa jiraachuu ibsuun akka Oromiyaatti bara kana lafa heektara kuma 5 facaasuuf karoorfamee ammatti godina Baalee bahaatti lafti hektarri 2,141 qophaa'ee facaasaan eegalamee jira jedhan.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Eeggattummaan Qaanii; Oomishtummaan Qananiidha!
Biyyi keenya Itoophiyaan qabeenya uumamaa dilbiifi humna namaa bal’aa osoo qabduu waggoota dheeraaf gargaarsa alaa irratti hirkachuun kufaatii diinagdee hamaaf saaxilamuu bira darbuun sadarkaa Addunyaatti maqaa isheef hin malleen waamamaa turuun seenaa yeroo dhiyoo yoo ta'u, jijjiiramaan asitti yaadama haaraan imala oomishtummaa dabaluun wabii nyaataa mirkaneessuuf taasifameeen tarkaanfilee addaa (initiative) garaa garaa bocameen guddina biyya keenyaaf abdii ta'uu bira darbuun birmadummaa biyya keenyaa tiskuun danda'ameera. Kanaanis imalli gargaaramtummaa irraa gara oomishtummaa biyyi keenya taasisaa jirtu birmadummaa Itoophiyaa tiksuu bira darbee, Itoophiyaan biyya gootummaan beekamtu, qabeenyaafi humna namaa qabdu qindeessuun oomisha yeroon barbaadu oomishtee ofirra darbuun deeggaramuu irraa deeggaruutti ce'uun akka danda'amu qabatamaan Addunyaatti agarsiisuun karoora imala badhaadhina biyya keenyaa milkeessuu irratti argamti.
Gama biraan Biyyi keenya maraammartoo hiyyummaa, wallaalummaafi boodatti hafummaa qolachuun badhaadhina hundagaleessa mirkaneessuuf rifoormii garaagaraa hojiirra oolchuun hojii hojjetameen wabii nyaataa mirkaneessuu, alergii guddisuu, carraa hojii bal'aa uumuufi oomisha alaa galu biyyumma keessatti oomishuun bakka buusuun hiyyummaa seenaa taasisaa jirti.
Mootummaan Naannoo Oromiyaas ergama hiyyummaa mo'achuun badhaadhina hunda galeessa dhugoomsuuf akka biyyaatti qabame hojii qabatamaatti jijjiiruun hojiilee naannichatti hojjetaman tarkaanfii haaraan utubuun Oromiyaan waktii hunda oomishuu akka dandeessuu taasisuun hojii bal'aa karoora imala badhaadhina biyya keenyaaf abdii ta'u hojjechaa jira.
Kanaafis fakkeenyi guddaan tarkaanfii
haaraa misooma Qamadiitiin eegalamee injifannoon itti galmaa'aa jiru akka faggeenyaatti kan fudhatamu yoo ta'u, gargaaramtummaan qaanii badhaadhinni qananii ta'uufi eeggattummaan qaanii; oomishuun qananii ta'uu hubachuun hojii hojjetameen bu'aan guddaan argamaa jira.
Oromiyaa keessatti aadaan hojii jijjiiramuun harki oomisheefi sammuun misoomee badhaadhina maatii mirkaneessuufi guddina biyyaa keenyaa galma yaadameen ga'uu akka danda'u hubatamee uummanni naannichaa humnoota Waloon hojii jajjabeessaa hojjechaa kan jiru yoo ta'u, keessumaa Buusaa Gonofaan ijaaramee eeggatummaa alaarraa of baraaruun ofumaan humna deeggarsa waloo ijaaruun gaaddisa gaafa rakkoo waliif ta'eera. Kanaanis eeggattummaan qaanii; oomishtummaan qananii ta'uu qabatamaan mirkeesseera.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Imalli gargaaramtummaa irraa gara oomishtummaa birmadummaa biyyaa tiksa!
Biyyi Keenya wabii nyaataa mirkaneeffachuu bira dabartee fakkeenya Badhaadhinaa Gaanfa Afrikaa akka taatuuf Naannoon Oromiyaa gumaacha irraa eegamu bahachaa jirti! Itoophiyaa biyyi seenaa beelaan beekamtu jijjiiramaan booda Bonaafi Ganna, Birraafi Arfaasaa Oomishuun hiyyummaafi beelli seenaa ta’uu akka dandaa’an qabatamaan Addunyaatti agarsiisaa jirti.Sana keessattis gumaachi Naannoon Oromiyaa taasisaa jirtu daran olaanaadha.
Godina Boorana Bahaatti Qonna Arfaasaatiin oomishni lafa heektaara kuma 167 ol irratti Horsiisee Bultootaan misoome kombaayinaraan walitti qabamaa jira.
Lafa misoome kana irraas omishni kuntaalli miiliyoona 2.8 ni eegama.
Bulchaan Godina Boorana Bahaa Obbo Abdurazaaq Husseen mootummaan oomishaafi oomishtummaa qonnaa guddisuun wabii nyaataa mirkaneessuu, al-ergii dabaluu, oomisha alaa galan kan biyya keessan bakka buusuuf hojjechaa jiruun godinichatti misooma qonnaa aanaalee gammoojjii keessatti babal'achaa jiruun qonnaan bultoonni hojii horsiisa loonii cinaatti hojii qonnaa irratti bobba'anii hojjechaa jiran aadeffachaa jiraachuu dubbataniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Galiin guddinaafi misooma biyyaa saffisiisa!
Guddinaafi misooma biyyaa karaa itti fufiinsa qabuun milkeessuu keessatti galiin damee garaa garaa irraa galu murteessaadha. Tajaajila hawaasaa milkeessuufi sochii guddina bu’uuraalee misoomaa babal’isuuf maddi galii olaanaan jiraachuufi galii sirnaan sassaabuun hojirra oolchuu kan gaafatuudha. Guddina biyya tokkootiif galiin barbaachisaadha kan jedhamuufis bakka galiin hin jirretti guddina biyyaa karaa barbaadamuun milkeessuun waan hin danda’amneefiidha.
Akka ragaaleen garaa garaa mul’isutti biyyoonni dinagdeen guddachuun abbaa kalaqa saayinsiifi teknoloojii ta’uun madda diinagdee hidda jabeeffate horachuun ofirra darbanii fuula Addunyaa duratti beekamanii waamaman, ka’uumsi isaanii sirna sassaabbii galii isaanii ammayyeessun maddoota galii heddummeessuufi galii isaanii sirnaan duguuganii sassaabuun hojirra waan oolchaniif akka ta’e kan agarsiisuudha.
Kanaaf lammiin kamuu bu’aa hojjetee argaterraa biyyasaaf gibiraafi taaksii galuu qabu yeroofi amanamummaan galchuun guddinaafi misooma biyyaa kallattii hundaan eegalame utubuun dirqama lammummaa bahachuun barbaachisaadha.
Karoora xiiqii akka biyyaafi naannootti qabamee hojjetamaa jiru milkeessuufis ta’ee sochii guddina biyyaa toora hundaan dhugoomsuuf xiiqiin hojjechuu, waan hojjennee argannerraa ammoo qusachuufi galii barbaadamu kaffaluun gahee qaama hunda biratti aadeffatamuu qabuudha.
Biyyi keenya waggoottan muraasa darban keessatti hojii guddaa gama hundaan milkeessaa jirtuun cinatti xiyyeeffannoo addaatin maddoota galii sakatta'uun galii naannichaa yeroo gara yerootti dachaadhan akka dabalaa dhufu ta’eera.
Kanaanis bu’uuraaleen misoomaa guddina biyyaa saffisiisaniifi pirojektoonni harkifannaa keessaa bahuun yeroo qabame keessatti xumuramuun tajaajila uummataatif oolaa jiru bu’aa galiin biyyaa dabaluu irraa kan dhufu waan ta’eef, gibiraafi taaksii amanamummaafi aantummaan kaffaluun biyya keenya tarree biyyoota diinagdeen guddataniitti akka dabalamtu taasisuun dhaloota dhufuuf ashaaraa kaa’uun hojii manaa dhaloota har’aa ta’uun hubatamuu qaba.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Dinagdee cimaa ijaaruun biyya keenya fakkeenya badhaadhina Afrikaa taasisuuf hojjatamaa jira.
Mootummaan Badhaadhinaa biyya keenya fakkeenya badhaadhina Afrikaa taasisuuf sochii jijjiirama siyaasaa, dinagdeefi hawaasummaa hunda galeessa ta'e milkeessuuf hojjetaa jira. Kana dhugoomsuufis yaadamoota dinagdee haaraa maddisiisuufi hojiirra oolchuun pirojektoota seenaa biyya keenyaa jijjiiruu danda'an hedduun eegalamanii xumuramaa jiru; haaraanis eegalamaa jiru. Kana keessaa tokko Zoonii Dinagdee Addaa (SEZ) yoo ta'u kaayyoon isaas Foreign Direct Investment(FDI) hawwachuu, carraa hojii bal'aa uumuu, hojiirra oolmaa riifoormii dinagdee fi imaammata mirkaneessuun guddina dinagdee rog-daneessa, ariifataafi ittifufinsa qabu mirkaneessuudha.
Zooniin Dinagdee Addaa industirii babal'isuufi si'eessuu akkasumas ce'umsa caasaa dinagdee fiduuf akka meeshaa gaariitti ilaalama. Galma kana milkeessuuf sirnaan hojiirra oolchuun barbaachisaadha.
Biyya keenyatti dhimmoonni yaadama Zoonii Dinagdee Addaatiif ka'umsa ta'an Riifoormii Dinagdee Biyyaalessaa, Riifoormii Dinagdee Mandhalee, Sochii Hojii Biizinasii Salphii, Tarsimoo Dinagdee Damdaneessa ijaaruu, Biyya keenya fakkeenya badhaadhinaa taasisuu fi Ce'umsa Industirii milkeessuudha.
Mootummaan Naannoo Oromiyaas tarsimoo jijjiirama dinagdee akka biyyaatti eegalamee jiru bu'uura godhachuun Zoonii Dinagdee Addaa Gadaa ijaaruuf Caffee Oromiyaan raggaasisee sochii eegalee jira. Kaayyoon ijaarsa Zoonii Dinagdee kanaas dargaggoota kumaatama ta'aniif carraa hojii uumuu, Giddugala daldalalaa sadarkaa Afrikaatti dorgomaa ta'e ijaaruu, Giddugala Faayinaansii Afrikaa ta'uun dinagdee naannichaa ariifataafi cimaa taasisuudha.
Zooniin Dinagdee Gadaa kiroojektii akka Afrikaatti fakkeenyummaa qabuufi bal'ina lafaa hektaara kuma 24 olirratti kan ijaaramudha.
Zooniin Dinagdee Addaa Gadaa (Gada Special Economic Zone) magaalaa Adaamaa fi Moojoo jidduutti kan ijaaramu kun bakki itti ijaaramus magaalaa Finfinnee, buufata fe'isaa lafarraa Mojoo, Daandii Ariifataa Finfinnee-Adaamaafi Mojoo-Hawaasaa, Buufata Xiyyaaraa, Daandii Baaburaa Jibuutii-Sabbataa dhiyaatee kan argamuu fi bu'uuraalee misoomaa biroo dhiyeessuuf mijataa ta'ujn isaa filatameetudha. Zooniin Dinagdee kun carraa hojii namoota 335,475 oliif kan uumudha.
Zooniin Dinagdee Addaa Gadaa giddugalli gabaa bilisaa, loojiistiikii, giddugala warshaalee qophii oomisha al- ergii, paarkii industirii naannoo gabaa gara garaafi tajaajiloota adda addaa kan hammatedha.
Zoonii kanatti magaalaa hunda galeessaafi tajaajila hunda hammataa ta'e kan diriirfamu yoo ta'u humna dinagdee biyyaa sadarkaa Addunyaatti olkaasuun akka mul'atu taasisuun fayyadamummaa lammiilee toora hundaan mirkaneessuuf hojjetamaa kan jirudha.
Guyyaa har'aas waliigaltee Abbaa Taayitaa Zoonii Dinagdee Addaa Gadaafi Dhaabbata Mootummaa Chaayinaa CCECC tiin bakka hooggantoonni mootummaa olaanaa naannoofi federaalaa argamanitti ijaarsi Zoonii Dinagdee Addaa Gadaa sirni ijaarsa jalqabsiisuu ni taasifama.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Milkaa’inni gama misooma qonnaan argame gama industiriitiinis dabalamuu qaba" MMI Dr. Abiyyi Ahmad.
Muummichi Ministeeraa Dr. Abiyyii Ahimad Sagantaa Jalqabsiisa Zoonii Dinagdee Addaa Gadaa irratti argamuun dubbii taasisaniin injifannoon damee Qonnaan argame gama Industuriin dabaalamuu akka qabu ibsaniiru. Biyyi keenya waggoottan muraasa darbanitti qonnarratti hojjechaa tureen bu'aa argame amma gara industiriitti ceesisuun dhaabbata carraa hojii namoota kumaatamaan uumuu danda'u ijaruu jalabuun guddina diinagdee biyyaa kan agarsiisu ta'uu ibsaniiru.
Hooggansi jijjiirama waggoottan muraasa seektara qonnaa irratti milka'ina olaanaa galmeesse ammas hojii indastarii irratti ofeeggannoon hojjechuu galmaan gahuu qaba jedhaniiru.
Bu'aan qonnarraa argamu industiriin dhugoomuus qindoominaan hojjechuufi muffiifi harkifannaa malee itti fufsiisuun murteessaa ta'uu eeranii jiru.
Muuxannoowwan hojii qabnutti fayyadamuun caalmatti jijjiirama olaanaaf hojjechuun hojiilee misoomaa gara garaa jalqabne yeroon xumuruun tajaajilaaf oolchuun barbaachisaa ta'u kaasaniiru.
Pirojektiiwwan gurguddoon akka biyyaatti jalqabame sharafa alaa kan argamsiisu, hariiroo biyyootaa kan cimsu oomishaale gara garaa alaa galan biyya keessatti oomishuun baasii kan xiqqeessuufi galii biyyaa kan guddisu ta'uu ibsanii jiru.
Mootummaan seenaa hojmaata diinagdee ariifataa bocuun hojiirra oolchaa jiraachuu kan ibsan Muummichi Ministiraa Dr.Abiyyi Ahimad damee qonnaa cimsuun bu'aa argamu gara industiriitti ceesisuun qabeenya dilbii gama anniisaatiin biyyattin qabdu duguuganii fayyadamuun misoomaaf oolchuu, humna namaa ogummaafi gahumsa qabu ijaaruufi oomisha Qamadii irratti jijjiirama bu'uuraa dhufe Industiriin dabaaluu irratti ciminaan hojjetamuu akka qabu dhaamaniiru.
Dhaabbanni CCECChar'a waliigaltee malleetteesse yeroo jedhame keessatti xumuruun tajaajilaaf oolchuu akka qabus dubbatanii jiru.
Zoonin Dinagdee Addaa Gadaa yaadamaafi falaasama haaraan kan jalqabame ta'uu kan ibsan Pirezidaantii Mootummaa Naannoi Oromiyaa Obbo Shimallus Abdiisaa Zoonii Dinagdee kun bu'uura jijjiirama dinagdee biyyoolessaa ta'ee mul'ata dinagdee biyyaa milkeessuu bira darbee tasgabbii gabaa Gaanfa Afrikaatiif ka'umsa jabaa ta'a jedhaniiru.
Sochiin amma taasifamaa jiru jijjiirama dinagdee qonnaan bulaa kan hammateefi jiruuf jireenya qonnaan bulaafi horsisee bulaa biyya keenyaa kan jijjiiru ta'uu qaba.
Naannicha keessatti investimantii irratti xiyyeeffannoo guddaan hojjechuun industurii babal'isuu, galiin biyyaa akka dabalu taasisuu, aadaa qusannoo cimsuun dinagdee damdaneessa ijaaruun badhaadhina maatii roga hundaan mirkaneessuuf hojjetamaa jiraachuu ibsanii jiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Uummanni Oromoo qabeenya uumamaafi namtolcheen akkasumas seenaa, duudhaafi aadaa akka galaanaa yaa'ee hin dhumne qaba" Aadde Sa'aadaa Abdurahmaan, Af-Yaa'ii Caffee MNO
Milkaa'inoota Mootummaa Naannoo Oromiyaa waggoota darbanii kan agarsiisu qindeessummaa Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaan kan qophaa'e Magaalaa Finfinnee Giddu Gala Aadaa Oromootti bakka hooggantoonni olaanaa Naannoofi Federaalaa argamanitti daawwattootaaf banaa taasifame. Baniinsa sagantaa kanaa irratti argamuun haasawaa baninsaa kan taasisan hoogganaan Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa Obbo Hayiluu Addunyaa Biiroon Kominikeeshinii Oromiyaa sirna kominikeeshinii si'ataafi qaqqabamaa hojiirra oolchuun mootummaafi uummata jidduutti wal-hubannaan akka uumamu, ajandaawwan gurguddoo akka biyyaafi naannootti jiran irratti waliigalteen biyyaalessaa akka jiraatu akkasumas maqaan Naannoo keenyaa roga gaariin akka ijaaramuuf hojjechaa kan jiru ta'uu himaniiru.
Kana milkeessuufis tooftaalee kominikeeshinii adda addaa fayyadamuun odeeffannoo waqtaawaa, qulqulluufi dhugaa ta'e uummata bira akka ga'uufi yaadonni uummataas mootummaa bira akka qaqqaban taasisuun mootummaafi uummata jidduutti riqicha ta'ee kan hojjetu ta'uu himuun yeroo ammaa guddinaafi ammayyoomuu teknoloojii odeeffannoon walqabatee meeshaaleefi tooftaaleen kominikeeshinii odeeffannoon ittiin tamsa'u saffisa guddaan babal'achaa dhufuu kaasaniiru.
Guddinni teeknoloojii odeeffannoo kun danqaa bakkaafi yeroo hir'isuun Addunyaa mandara tokko taasisee jiraachuu ibsuun babal'achaa dhufuun teknoloojii odeeffannoo akkuma bu'aa olaanan galmeesse yaaddoo guddaas fidee dhufuu dubbataniiru.
Kanaafuu odeeffannoo sobaa ariitiin facauun xiyyeeffannoon uummataa ajandaa misoomaa irraa akka maqu gechuun burjaajii hamaa uumuu ka'umsa walitti bu'insaafi jeequnsa kaasanii nageenyi akka hin waarofne taasisuuf qaamni hojjetu jiraachuu kaasuun dhugan kana hubachuun qaqqabummaa odeeffannoo mirkaneessuuf caasan kominikeeshiniifi miidiyaalee mootummaa dorgomaa akkasumas dhaabbilee miidiyaa itti gaafatamummaafi naamusa ogummaa bu'uura gonfatanii akka hojjetaniif xiyyeeffannoon kennamee hojjetamaa jiraachuu oobba Hayiluun ibsaniiru.
Keessumattuu imaammatni, tarsiimoo, karoorriifi raawwiin mootummaa ariitiifi qulqullinaan uummata biraan ga'uun uummanni ajandaa misoomaafi nageenyaa irratti akka xiyyeeffatu karaa biraan ammoo odeeffannoowwan sobaa uummata burjaajessan qolachuuf tooftaalee kominikeeshiniifi miidiyaa jiran hunda fayyadamaa jiraachuus kaasaniiru.
Kana malees ergamni keenya ijoon odeeffannoo naannicha waaltessuu, bulchuufi hoogganuu sirnaan hojiirra oolchuuf akkasumas hojiiwwan misoomaa, siyaasaafi nageenyaa mootummaan hojjetu uummanni akka beekuufi hirmaannaa isaa akka cimsu, yaadonniifi gaaffiiwwan misoomaa uummata biraa ka'an mootummaa bira qaqqabuun mootummaaf galtee akka ta'an gochuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jirachuu dubbataniiru.
Kanaafis, miidiyaalee dijitaalaa, elektirooniksiifi maxxansaa fayyadamuun akkasumas miidiyaalee mootummaafi dhuunfaa naannoo keenya keessatti hojjetan waliin fooramii hundeessuun odeeffannoo waqtaawaafi qulqulluu uummata biraan ga'uu, uummanni imaammata, tarsiimoofi karoora mootummaa irraa beekee akka fayyadamu gochuufi injifannoo argame balballoomsuu irratti milkaa'inni gurguddaan argamuu himaniiru.
Dabalataanis tooftaalee kominikeeshinii Biiroon keenya hojiirra oolche keessaa agarsiifni egzibiishinii isa tokko waan ta'eef agarsiisni imala Mootummaa Naannoo Oromiyaa" qindeessummaa Biiroo keenyaan kominikeeshinii Oromiyaan qophaa'e kun milkaa'inoota gurguddoo hundeeffama Mootummaan Naannoo Oromiyaa hanga bara kanaatti jiru milkaa'ina caalmaaf mootummaafi uummata kan qopheessu ta'uu himuun hojiilee manneen hojii Mootummaatiin hojjetamaa jiru uummata biratti akka beekamuufi sekteraaleen mootummaas muuxannoo walirraa akka qooddataniif kan gargaaru ta'uu ibsaniiru.
Sagantaa kana irratti keessummaa kabajaa ta'uun kan argaman Afyaa'iin Caffee Oromiyaa Aadde Sa'aadaa Abdurahmaan "Agarsiifni Imala Mootummaa Naannoo Oromiya" milkaa'inoota waggoota darbanii kan agarsiisu kun seena qabeessa ta'uu kaasuun biyyi keenya Itoophiyaan biyya dilbiiwwan qabeenya uumamaafi namtolcheen badhaate waan taateef sadarkaa idil addunyaatti alaabaa isaa kabajaan ol kaaftee sodaatamtee kabajamtee jiraattu ta'uu ibsaniiru.
Ta'us garuu sirnoonni darban sirna wal qixxummaa sabaaf sablammootaa sarbuun seenessa qeenxee eenyummaa saba tokkoo dagaagsuuu biyya sabdaneessummaan keessatti kabaja dhabe taasisuu himuun yeroo ammaa kana qabsoo wal harkaa fuudhinsa dhalootaatiin sirni cunqursaa awwaalameee gaaffileen dimokiraasii, sirna ofiin of bulchuu, obbolummaan sabdaneessaafi sirni federaalizimii dhugaa mirkanaa'aa jiraachuu ibsaniiru.
Kanaanis sirni federaalizimii sabdaneessa bu'uurri isaa obbolummaa ta'e mirkanaa'uu dubbachuun gama hawaasummaafi dinagadeedhaanis bu'aan gaariin jiraachuu kaasaniiru.
Kana malees uummanni Oromoo qabeenya uumamaafi namtolcheen akkasumas seenaa, duudhaafi aadaa akka galaana yaa'ee hin dhumne qabaachuu himuun qabeenyi nuti qabnus addunyaa har'aaf fakkeenya ta'uu himaniiru.
Milkaa'inoonni gonfanneefi qabeenyawwan qabnu keessa kanneen agariisaaf dhiyaatan kunneen akka nama galaana fal'aanaan waraabuutti kan qabnu kitila keesaa muraasni dhiyaachuu himuun Biirooleefi Dhaabbileen Mootummaa Naannoo Oromiyaa Milkaa'inootaafi qabeenya gola Oromiyaa har'a qabatanii agarsiisaaf dhiyaatan kun bara dhufutti kana caalaa dachaan qabatanii dhiyaachuu itti gaafatamummaa dachaan qaban gochaan akka agarsiisan dhaamaniiru!
Agarsiifni kunis guyyoottan 3n itti aananiif kan turan ta'uu ibsameera.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Injifannoon misooma Qamadii imala keenya dhugoomsaa jira.
Mootummaan jijjiirama akka biyyaafi Naannootti eegalame itti fufsiisuuf dhimmoota ni danda’amu jedhamee hin yaadamne qabatamaan raawwachaa jira.Bu'uurri danda'u kunis yaadama haaraa irraa kan madde yoo ta'u, yaadamni haaraan kunis hojiin dabaalamuudhaan injifannoo gama siyaas - diinagdeetiin argamsiisaa jiraachuu isaarraan kan ka'e uummata biyyattii boquu yoo ol qabachiisuu qaamoota ilaalcha faallaa qaban immoo boquu gad cabsaa jira. Baroota dheeraa darbaniif qonni biyya keenyaa rooba qofa irratti hirkatee kan ture yoo ta'u, kunis midhaan nyaataan akka of hin dandeenye gochuudhaan deggarsa barbaaduuf harka ishee akka gara biyya alaatti hiixattu gochuu irraan kan ka'e birmadummaa biyya keenyarrattillee dhiibbaa uumaa ture.
Biyya keenya Itoophiyaatti jijjiirama siyaas- diinagdee waggoota muraasa dura eegalaman hordofuudhaan dameen jijjiirama guddaan irratti argame keessaa misoomni qamadii isa tokko. Itoophiyaan yaadama haaraa ilmaan isheetiin maddeen bonaa gannaa oomishuun akka danda'amu tarkaanfii haaraa misooma qamadiitiin eegalameen ganna roobaan, bona immoo jallisiin qamadii misoomsuudhaan fedhii biiya keessaa guutuudhan gabaa alaatiif dhiheessuun diinagdee biyyaa utubuun danada’ameera.
Kunis misooma Qamadii irratti xiyyeeffannoofi ciminaan hojjechuun Itoophiyaa deggarsaan qamadii barbaadduurraa gara oomisha qamadii gabaa alaaf dhiheessuutti ceesisuun danda'amuu argisiisa.Injifannoo gama misooma qamadiitiin argame kunis karoora imala badhaadhinaa biyyi keenya qabattee jirtu qabatamaan dhugoomsaa kan jiruufi danda'uu Itoophiyaa Addunyaatti kan agarsiisu injifannoo Adwaa 2ffaadha.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Sirni Gadaa sirnaan beekamee akka cimuuf Mootummaan xiyyeeffannaan hojjetaa jira', Obbo Shimallis Abdiisaa, PMNO
Sirni Gadaa Oromoo sirnaan beekamee akka cimuuf barnootaa sirna barnootaa keessa galchuufi Ardaalee jilaa misoomsuun akka dagaaguuf xiyyeeffannaan hojjetamaa jira jedhan, Pirezidaantiin Mootummaa Naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa. Sirni wal harkaa fuudhinsa Baallii Gadaa Gujii 75ffaan Ardaa Jilaa Me'ee Bokkootti raawwaatameera.
Sirna kana irraatti Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa, Af-Yaa'iin Caffee Oromiyaa Aadde Sa'aadaa Abdurahmaan, Itti gaafatmaan Waajjira Paartii Badhaadhinaa Damee Oromiyaa Obbo Fiqaaduu Tasammaa, hooggantoonni olaanoo mootummaa biroofi Keessummoonni gara garaa argamaniiiru.
Gadaan Harmuufaa Gadaa Roobaleef Aangoo Gadaa karaa jaalalaaf Gammachuun waliif dabarsaniiru.
Sirnicharratti Pirezidaantiin Mootummaa Naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa, Abbootiin Gadaa Baallii keessan dabarsitanii kennitan baga gammaddan jechuun warri Gadaa Roobalee aangoo fudhattaniis baga gammaddanii jedhaniin.
Gadaan Oromoo sirna barnootaa keessa galee rakkoo hawaas diinagdee akka hiikuuf mootummaan naannoo Oromiyaa hojjachaa jira jedhan.
Ardaan Jilaas bakka turistoonni daawwataniifi bakka qorannoofi qo'annoo akka ta’uuf giddu galli aadaa akka irratti ijaaramu ni taasifama jedhan, pirezidaanti shimallis.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Godambaan yaadannoo injifannoo Adwaa Eebbiffame.
Godambaan yaadannoo injifannoo Adwaa bakka Pirezidaanti Saahilawarqi Zawudee, Ministira Muummee Itoophiyaa Dr.Abiyyi Ahmad, Giifti Duree Zinnaash Taayyaachoo, Ministira Muummee Ittaanaa Obbo Tamasgeen Xurunee, Pirezedaantotni Naannoleefi hooggantoonni olaanoo mootummaa biroon argamanitti eebbifameera. Godambaan Yaadannoo Injifannoo Lola Adwaa mallattoo birmadummaafi bilisummaa uummata Gurraacha hundaa ta'e ijaarsi isaa xumuramee har'a eebbifama.
Injifannoon lola Adwaa dirree tokkummaa fi gamtoonni saboota, sablammootaa fi uummattoota Itoophiyaa birmadummaa biyya isaaniitiif taasisan irratti mul'ate ta'uu bira darbee injifannoo mataa uummata Gurraachaa olqabedha. Injifannoo Gurraachi adii injifachii akka danda'u mul'isee fi oftuulummaa warra koloneeffattootaa kan qaanessedha.
Godambaan kun karaa injifannoo kana madaaluu danda'uun ijaaramee xumurame. Godambaan Yaadannoo Injifannoo Lola Adwaa mallattoo birmadummaafi bilisummaa uummata Gurraacha hundaa ta'e ijaarsi isaa xumuramee har'a eebbifama.
Injifannoon lola Adwaa dirree tokkummaa fi gamtoonni saboota, sablammootaa fi uummattoota Itoophiyaa birmadummaa biyya isaaniitiif taasisan irratti mul'ate ta'uu bira darbee injifannoo mataa uummata Gurraachaa olqabedha. Injifannoo Gurraachi adii injifachii akka danda'u mul'isee fi oftuulummaa warra koloneeffattootaa kan qaanessedha.
Godambaan kun karaa injifannoo kana madaaluu danda'uun ijaaramee xumurame.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Sabdaneessummaan Obbolummaa Irratti Ijaarame Waliin Jireenya Uummattootaaf Wabiidha:Shimallis Abdiisaa, Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa.
Itoophiyaan biyya Sabdaneettii, Af-daneettiifi Amantii hedduu qabdu; biyya duudhaa wal danda'uu gabbifachuun qormaatawwan ishee mudatan hunda qolachuun ijaaramaa as geessedha. Kanaanis Saboonni, Sablammoonniifi uummattoonni biyya birmadummaan ishee kabajameefi mallattoo gootummaa taate ijaaraaniiru. Qormaata hedduus waliin ce'uun biyya wareegamaan tiksan dhaloota har'aaf dabarsaniiru.
Biyya guddoo sabdaneessummaan mallattoo ishee ta'e keessatti waggoota dheeraaf sirni heddummina keessummeessu ijaaramuu dhabuu isaatiin Itoophiyaan waanjoo ulfaataa sirna qeenxeen itti fe'ameen wal'aansoo qabaa turte. Daneessummaan kabaja dhabee akka abaarsaatti ilaalamaafi saboonnis eenyummaa isaanii akka balfaniif irratti hojjetamaa ture. Hacuuccaan rog-daneessi daangaa darbe qabsaa'ota ijoollee uummataa daangaa hanga daangaatti dammaksee injifannoo galmeessaa dhufuun Heerri walqixxummaa Sabootaa, Sablammootaafi Uummattoota Itoophiyaa mirkaneesse bara 1987 akka ragga'u taasise.
Kabajamuun eenyummaafi mirgi ofiin of bulchuu Heera FDRI mirkanaa'uun sirna qeenxummaa diigee waloomatti kabaja hore. Erga Heerri keenya sabdaneessummaa olkaasee gaaffii mirga ofiin of bulchuu uummattootaa raggaasisee as guyyaa Saboota, Sablammootaafi Uummattoota Itoophiyaa marsaa 18ffaaf waloon kabajanneerra; kabajachaas jirra. Kanaanis, garaa garummaan keenya madda rakkoo osoo hin taanee qabeenya waloofi miidhaginaa ta'uu hubannee maalummaa waldanda'uufi waliin jiraachuu qabatamaan Addunyaatti agarsiifnee jirra.
Haata'u malee, kuufamoonni gaaffilee gurguddoo uummattoota biyya keenyaa sirnoonni jijjiiramanis deebii quubsaa argachuu waan hin dandeenyeef qabsoon uummataa itti fufuun waggaa Shan dura mootummaan jijjiiramaa akka dhalatu taasise. Mootummaan uummataan uummataaf ijaarame rakkoolee kuufamanii har'a ga'an hundeerraa akka furaman taasisuun Itoophiyaa nagaa ishee waaressite, tokkummaan ishee cimeefi badhaadhina lammiilee dhugoomsite ijaaruuf kutannoon hojjechaa jira. Kana galmaan ga'uufis, dallaa jibbinsaa dhiifamaan diignee riqicha jaalalaa ijaaruun rakkoolee keessoo keenyaa mareefi marabbaan furuu irratti fuulleeffanne; kanas gochaan agarsiisaa jirra. Mareen araara biyyaalessaa seena qabeessa ta'es kuufama rakkinoota gamaa gamanaa furuun ilaalcha biyyaalessaa cimsuuf xiyyeeffannoon itti deemama jira.
Gaaffiiwwan ijoo barootaaf turan keessaa tokko mirga ofiin of bulchuufi dimokiraasii dhugaa ijaaruu yoo ta'u kanaafis sirna federaalizimii sabdaneessa obbolummaa irratti ijaarame akka diriiru taasifamaa jira. Waggoottan jijjiiramaa shanan darban keessatti naannolee haaraan afur sagalee uummataan hundaa'an kanaaf agarsiiftuu guddaadha. Mootummaan Naannoo Oromiyaa ergama guddicha kana lafa qabsiisuufi sabdaneessummaan kabajamee mirgi walqixxummaa heera biyya keenyaatiin ragga'e cimee obbolummaanis mirkanaa'ee ijaarsa biyyaalessaa fiixaan baasuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira.
Kanajamtoonni Uummata Oromoo akkasumas Saboonni, Sab-lammoonniifi Uummattoonni biyya keenyaa hundi baga guyyaa dinqisiisaa obbolummaan keenya ifee sabdaneessummaan keenyas cimee itti mul'ate kana nagaan geessan jechuun barbaada. Guyyaan kun guyyaa garaa garummaa keenya jidduutti tokkummaa cimaafi miidhaginni hawwataan daawwatamee hin quufamne akka jiru itti agarsiifnu guyyaa gammachuu addaati. Kana malees, guyyaa Sabdaneessummaan keenya madda miidhaginaafi obbolummaan keenyas salphaatti kan hin diigamne ta'uu firaafis diinaafis itti mirkaneessinudha. Duudhaafi safuun uummanni keenya nu dhaalchise saboota biroo waliin akka itti jiraannu nu barsiiseera. Har'as ta'u boru kanuma cimsinee itti fufsiifna.
Guyyaa Sabootaa, Sablammootaafi Uummattoota Itoophiyaa bara kanaa wayiita kabajnus ilaalchota finxaalessummaa seenessa qeenxee leellisuun walooma keenyaa diiguu barbaadan waliin yeroo walaansoo wal qabaa jirruttidha. Galmi finxaalessitootaa Itoophiyaa cimtuu hunda fakkaattuufi hundaaf taatu akka hin ijaaramne gochuudha. Inumaayyuu afaan garaa garaa dubbatanis ergamniifi galmi isaanii kun tokkuma; yoo danda'an sabdaneessummaa diiganii sirna qeenxee ijaaruu yoo dadhaban Itoophiyaa laaftuufi tasgabbiin irraa fagaate uumuudha. Uummanni Naannoo keenyaa aggaammii finxaalessitootaa gamaaf gamanaa kanneen dura dhaabbachuun caasaalee nageenyaa waliinis ta'ee fashaaleessaa jira. Kun ammoo finxaalessitootaaf gufuu biyya jabduu ijaarruuf utubaa guddaadha.
Sabdaneessummaan eenyummaa keenya isa dhugaa heddumminniifi walqixxummaan keessatti mirkanaa'u waan ta'eef akka agartuu ija keenyaatti tikfanna. Dallaan jibbinsaa diignee riqichi jaalalaa ijaarrus gaaddisa sabdaneessummaafi walqixxummaa jalatti ta'uu hunduu hubachuu qaba. Kun ammoo harka tokkoon abidda qabatanii harka biraatiin araaraaf qophaa'uun osoo hin taane shira lagatanii qajeelummaan nagaaf of qopheessuun milkaa'a. Kanaaf ammoo mootummaan harka araaraaf diriirse yoomiyyuu kan dachaasu akka hin taane irraa deebiin waamicha dhiyeessina. Qaama Heera sagalee uummataan ragga'e irratti aggaammii taasisuufi nageenya uummataa booressu irratti mootummaan hojii olaantummaa seeraa kabachiisuu cimsee kan itti fufu ta'uu hubachiifna.
Kabajamtoota uummata naannoo keenyaa irra deebi'uun baga guyyaa Saboota, Sablammootaafi Uummattoota Itoophiyaa geessan jechaa harka tokkoon hojiilee misoomaa cimsuun karoora xiiqii qabanne milkeessuuf hojjechuun barbaachisaadha. Harka biraatiin ammoo caasaalee nageenyaa waliin ta'uun nageenya keenya tikfachaa daandii badhaadhinaa eegalle irraa osoo boodatti hin deebi'iin milkaa'inaaf akka imallu waamichan dhiyeessa. Egereen keenya aarsaa har'a kaffalluun milkaa'a. "Heddumminniifi walqixxummaan keenyas haala kanaan galma ga'ee tokkummaa biyyaalessaa waan cimsuuf hunduu gumaacha isarraa eegamu taasisuu qaba.
Guyyaan Saboota, Sablammootaafi Uummattoota Itoophiyaa bara kanaa kun kan gammachuu, badhaadhinaafi waadaa keenya haaromsuun imala ijaarsa biyyaa itti fufsiifnu nuuf haa ta'u.
Ayyaana gaarii!
Oromiyaa ni ijaarra,
Itoophiyaa ni utubna;
Gaanfa Afriikaa ni tasgabbeessina!
Waaqayyos nu gargaara!
Shimallis Abdiisaa,
Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa
Sadaasa, 2016
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Olka’insi Alaabaa Keenyaa, Wabii Tokkummaa Sabdaneessaafi Birmadummaa Keenyaati!
Biyyi birmadummaa ofii kabachiifattee uummata, mootummaafi lafa bulchiinsa daangaa ofii ishee qabdu Alaabaa eenyummaa ishee bakka bu’us ni qabdi. Alaabaan ammoo mallattoo biyyi tokko biyyoota biraa irraa adda baatee ittiin beekamtu ibsituu eenyummaati. Alaabaan huccuu halluu adda addaa irraa mallattoofi boca of danda’e qabaatee kan hojjatamu ta’ee bocni, halluufi mallattoon addaa Alaabaa irratti argamus aadaa, duudhaa, seenaa jireenya uummataafi wareegama kaffalan kan ibsudha. Kana malees, yaadaafi yaadama hawaasaa kan bakka bu'u; kabajaafi birmadummaa biyya tokko kan ibsu mallattoo Abbaa biyyummaa ta’uunis beekama. Biyyi keenya Itoophiyaanis biyya Alaabaa mataashee qabduufi birmadummaa ofii kabachiisuun jiraachaa turteef jirtudha. Kanaanis Itoophiyaan biyyoota Afrikaa keessaa biyya weerara warra lixaa ofirraa qolattee birmadummaa ishee mirkaneessuun Alaabaa ishee olqabde biyya goota fakkeenya bilisummaa Gurraachota Afriikaati. Kanaanis Alaabaan biyyi keenyaa itti fayyadamaa jirtu biyyoota Afriikaafi sadarkaa Idil-Addunyaattis kabajaaf ulfina olaanaa qabaachuun beekama. Kabajaafi ulfinni Alaabaa dhaloota biratti beekamee akka itti fufuuf guyyaan Ayyaana Alaabaa Akka biyyaatti marsaa 16ffaa dhaadannoo “Olka’iinsi Alaabaa Keenyaa, Wabii Tokkummaa Sabdaneessaafi Birmadummaa Keenyaati!” jedhuun kabajama.
Naannoo keenyatti guyyaa Alaabaa Marsaa 16ffaa wayiita kabajnu Mallattoo Waloomaafi Birmadummaa biyya keenyaa kan ta’e alaabaa keenya karaa olqabuu dandeenyuun waloon kabajuun barbaachisaadha.
Qormaatileen namtolcheefi uumamaa yeroof nu muudatanis obbolummaa sabdaneessummaa keenya cimsachuun irra aannee injifannoo boonsaa galmeessaa dhufuu keenya wal yaadachiisaafi yoo tokkoomne wanti duubatti nu deebisu akka hin jiraanne hubannee injifannoo arganne kunuunsuun injifannoo biraaf of qopheessuu qabna.
Guyyaa kana yeroo kabajnu Ol ka’iinsi alaabaa keenyaa, wabii tokkummaa sabdaneessummaafi birmadummaa biyya keenyaa ta’uu hubachuun kabajaafi jaalala alaabaa keenyaaf qabnu cimsuun akkuma abboota keenyaa birmadummaa biyyaa tiksuufi gama hundaan gooticha raayyaa ittisa biyyaa bira dhaabbachuutu hunda keenya irraa eegama. Garaa garummaa jirus wal dhageeffachuufi mareen furuun dhimmoota waloo irratti waliigallee biyya jabduu ijaaruuf hojjechuu qabna.
Akkuma Abbootiin keenya biyya birmadummaan ishee eegame kabajaan nuuf dabarsan dhaloonni ammaammoo misoomaan dabaaluun maraammartoo hiyyummaa injifatee Alaabaa biyyaas olkaasuun dhaloota dhufuuf dabarsuuf waloon hojjechuu qaba.
Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa
Onkololeessa 2016
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
"Raawwii hojii piroojektoota bara kanaafi dhimmoota bajata Naannoo Oromiyaa.
Biiroo Komnikeeshiinii Oromiyaatti garee maxxansaa Barruu Kallachaatiin dhimmoota Pirojektotaafi baajata naannichaa irratti Hogganaa Biiroo Maallaqaa Oromiyaa Obbo Tolasaa Gaddafaa waliin dhimmoota iftoomina barbaadan irratti turtii taasiseera. #Kutaa 1ffaa :- Haala Pirojektii Naannoo Oromiyaa Waliigalaa Ibsu
Barruulee Kallachaa: Piroojektoonni gurguddoon buleeyyiifi haaraan akka Naannoo Oromiyaatti karoorfamanii raawwatamaa jiran meeqa? Bajanni ittiin raawwiisaaniif qabameefi maddisaa hoo? Hirmaannaan ummanni qarshiifi akaakuun taasise hoo hangam ta’a?
Obbo Tolasaa: Mootummaan Naannoo Oromiyaa erga hundaa’ee kaasee qaawwa misooma dinagdeefi hawaasummaa jiru cufuuf karoora yeroo dheeraafi gabaabaa qabamu keessatti (karoora waggaa waggaan baafatu keessatti) piroojektoonni iddoo olaanaa qabu. Fedhii misoomaa ummanni naannichaa waggaadhaa gara waggaatti agarsiisaa jiru waliin tarkaanfachuufi sochii mootummaan dinagdee naannoo keenyaa guddisuuf taasisaa jiru waliin walqabatee ijaarsi, facaatiifi baay’inni piroojektootaa akkasumas bajanni ramadamuuf dabalaa deemaa jira.
Raawwiin piroojektoota kanneeniis hudhaafi harcaatiin tokko tokko darbee darbee haa quunnamu malee, kanneen baroota darbee waliin yoo ilaalamu dabalaa jira. Keessattuu bara 2012 asitti raawwii piroojektiif xiyyeeffannoon kennamee hojiin bara bajataa tokko keessatti mootummaa sadarkaa naannoo, kan aanaatiinis ta’e sadarkaa federaalaatiin, dhaabbilee miti mootummaa, hirmaannaa ummataanis ta’e tajaajila lammummaan raawwatamu dabalatee karoorfaman yeroo kaa’ameef keessatti xumuramanii tajaajilaaf akka oolaniif eessaa kaanee eessatti deemaa jirra harcaatiin eessa jira jedhamee yeroo yeroon ilaalamaa, xiinxalamaafi kallattiin fuulduraas kennamaa jira.
Duraan adeemsi akkasii hin turre. Yeroo dhiyoo asitti hojiin piroojektootaa iddoo tokkotti mootummaa naannootiin hogganamaa jira. Kanaanis jijjiirmni guddaan dhufeera.
Bara kanas piroojektoota gurguddoo sadarkaa naannoof qofa bajata qarshii Biliyoona 38.14 oltuu qabamee ittiin hojjetamaa jira. Saganata Misooma Itti Fufinsaa (Sustainable Development Goal) jedhamuuf bajanni qarshiin Biliyoonni 4 kan ramadame yommuu ta’u, kunis Paarkii Misooma Industirii Qindaa’aa Qonnaa, Agiroo Piroosesiingii industiyaal paarkii jedhamuufi kan jallisiif qabame of keessaa qaba. Garri qarshii Biliyoona 22.88 immoo saanduqa mootummaa ala (Sagantaa gargaarsaa) qabamanii jiru.
Sadarkaa aanaattis dur piroojektiif qar. Biliyoona 3 hanga 4 ol kan hin qabanne bara kana karaa adda ta’een qarshii Biliyoona 14.5 ol ta’u bajata kaappitaalaaf qabamee piroojektoonni adda addaa baay’een ittiin geggeeffamaa jiru.
Egaa bara kana sadarkaa Mootummaa Naannootti Piroojektoonni buleeyyii gurguddoon 1947fi haaraan 165 waliigala 2112 ol qarshii Biliyoona 38fi Miliyoona 14 oliin hojjetamaa kan jiran yoo ta’u, sadarkaa aanaa/bulchiinsa magaalaatti piroojektoonni xixiqqaa haa ta’an malee buleeyyiin 1,846fi haaraan 11,087 waliigalatti 12,933 bajata qarshii Biliyoona 14fi miliyoona 5 oliin hojjetamaa jiru.
Sagantaa gargaarsaanis piroojektoonni buleeyyiin 350 haaraan 2003 waliigala 2,353 qarshii Biliyoona 22.88n hojjetamaa jiru. Haaluma walfakkaatuun Dhaabilee Miti Mootummaa (NGO)n piroojektoonni buleeyyiin 198, haaraan 596 waliigala 794 qarshii Biliyoona 28.57n hojjetamaa jiru.
Hirmaannaa ummataan piroojektoota haaraa 11,570tu qarshii Biliyoona 4.58n hojjetamaa jiru. Walumaagalatti akka Naannoo Oromiyaatti piroojektoonni buleeyyiin 4,341fi haaraan 25,421 waliigala 29,762 bajata qarshii Biliyoona 108.47n hojjetamaa jiru.
Kanaaf piroojektoonni gurguddoo jedhaman jechuun hanga bajata ramadamee (fakkeenyaaf piroojektiin tokkichi gara qar. Biliyoona 4 hanga 6 fixan), kontiraaktaroota gurguddaan hojjetamaniifi ulaagaa ijaarsaa biroon gurguddaa jedhamuu danda’an manneen hojii naannoo keessatti kan qabaman piroojektoota 2000 olidha. Piroojektoonni bajannisaanii Bilyoonaa gadi ta’anii garuummoo Miliyoonota dhibbaan lakkaa’amaniin hojjetaman piroojektoota giddugaleessaa jennee fudhachuu ni dandeenya.
Proojektoota Miliyoonota muraasa fakkeenyaaf Miliyoonota 100 gadiin hojjetaman akka piroojektii xixiqqaatti fudhachuun ni danda’ama. Sadarkaa guddina giddugalummaafi xixiqqaan piroojektoonni kun seeraan tumamee taa’uu baatus bajatasaaniirratti hundaa’uun yeroo inni fudhatuufi lakkoofsa ummata tajaajiluu danda’uun sadarkeessuun ni danda’ama. Kutaa 2ffaan itti fufa.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
"Tajaajila Dhibee Vaayirasii Tiruu qaqqabamaa taasisuuf gaheen Hooggantootaafi Ogeessota Dhaabbilee Fayyaa tajaajilichi keessatti eegalamuuf jiruu murteessaadha.
Dhibeen Vaayirasii Tiruu (Hepatitis) jedhamu dhukkuba Vaayirasiin dhufu ta'ee dhibee Tiruu namaa hubuun miidhaa qaqqabasiisudha. Dhibeen Vaayirasii Tiruu kun vaayirasii gosa Shaniin (A,B,C,D fi E) kan dhufu yoo ta'u bal'inaan kan beekamaniifi miidhaa geessisaa kan jiran vaayirasii gosoota B fi C akka ta'e qorannooleen garaagaraa ni mul'isu. Dhibeen kanaan addunyaa irratti waggaatti namoonni biiliyoona 2-3 ta'an kan qabaman yoo ta'u namoonni miiliyoonni 2.4 caalan ammoo du'aaf ni saaxilamu.
Biyya keenyattis namoonni hedduun dhibee Vaayirasii Tiruu kanaan kan qabamaniifi du'aaf saaxilamaa kan jiran yoo ta'u hanga har'aatti xiyyeeffannoo barbaachisuu argatee akka hin jirre Hoogganaan Itti Aanaa Biiroo Fayyaa Oromiyaa Dr Gushaa Balakkoo himaniiru. Itoophiyaa keessatti namoonni kuma dhibba 862 ol dhibee kana waliin kan jiraatan ta'uu kan dubbatan Dr Gushaan namoonni umurii 30-45 jidduutti argaman baay'inaan kan qabaman ta'uu himaniiru.
Dhibeen Vaayirasii Tiruu namoota hedduu du'aatiif saaxilaa kan jiru ta'us sababa hubannoon hawaasaas ta'ee ogeessa fayyaa laafaa ta'uu, qoollifannaa namoota dhibee kana waliin jiraatan irra ga'u, hanqina leecalloo, imaammataafi xiyyeeffannoo gahaa argachuu dhabuu, baasiin yaalaa dhibichaafi qorichaa qaalii ta'uu fi qorannoon dhibee kana irratti jiru baay'ee xiqqaa ta'uun dhibichi akka babal'atu taasiseera jedhan.
Dhibichi biyya keenya keessatti dhibbeentaa 10(%) babal'ataa kan jiru yoo ta'u namoota vaayirasiin HIV/AIDS'n dhiiga isaanii keessatti argamu irratti miidhaan isaa akka hammaatu ibsameera.
Yeroo ammaa jedhan Dr Gushaan mootummaan ittisaafi to'annoo dhibee kanaaf irratti xiyyeeffachuun hooggantootaafi ogeessotaaf leenjiifi hubannoo kennuun Hospitaalota Naannicha keessa jiran 16 keessatti eegaluuf qophii barbaachisu kan xumure yoo ta'u yeroo gabaabaa keessatti hospitaalota hunda keessatti babal'isuuf hojjetamaa jira jedhan.
Guyyaa har'aas hooggantootaafi ogeessota hospitaalota tajaajilli dhibee Vaayirasii Tiruu keessatti eegalamuuf waltajjiin hubannoo uumuu magaalaa Adaamaatti kennamee jira. Hanga yoonaa sababa qorichi dhibee kana yaaluuf oolu hin argamiiniif tajaajilli yaala isaa kan ture ta'us yeroo ammaa Ministeera Fayyaa Federaalaa waliin ta'uun hojii hojjetameen qorichi waan argameef yaaliin isaa jalqabuuf akka ta'e Dr Gushaan eeraniiru.
Hojiin xiyyeeffannoo olaanaan hojjetamuu qabu hojii hubannoo uumuu, kutaalee hawaasaa saaxilamoo ta'aniif talaalli akka kennamu taasisuu, namoonni gara mana yaalaa deemuun qorannoo akka taasisaniifi yaala akka argatan taasisuu akka ta'e Dr Gushaan kaasaniiru.
Tajaajilli dhibee Vaayirasii Tiruu eegalamu kun akka milkaa'uuf gaheen Hooggantootaafi Ogeessota Hospitaalota tajaajilli kun keessatti eegalamuu baay'ee murteessaa ta'uu himuun Biiroon Fayyaa deeggarsaafi hordoffii barbaachisu akka taasisu ibsaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
"Karoorri bara 2016 Karoora Xiiqiiti" Kab Prez M.N.Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa.
Pirezidaantiin MNO Obbo Shimallis Abdiisaa Guddinaa fi fayyadamummaa uummata naannichaa mirkaneessuuf inisheetiivota garaa garaa maddisiisuun ni hojjetamas jedhaniiru. Caffeen Oromiyaa Yaa'ii Idilee 5ffaa Waggaa 2ffaa Bara Hojii Caffee 6ffaa gaggeessaa kan itti fufee jiru yoo ta'u Pirezidaantiin Mootummaa Naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa kallattii gurguddoo karoora bara baajetaa 2016 dhiyeessaniin oomishaafi oomishtummaa qonnaa dabaluu, Sagantaa Ashaaraa Magariisaa jelqabamee jiru itti fufsiisuu, Albuuda baasuun hojiirra oolchuu, itti fayyadama lafa baadiyyaafi magaalaa Kaadastaraan hoogganuun guddina dinagdee akka tumsu taasisuu, Misooma Magaalaa cimsuu akkasumas ogummaafi intarpiruunarshiippii babal'isuun dargaggootaa carraa hojii bal'aa uumuuf cichoominaan ni hojjetamaa jedhan.
Obbo Shimallis bara baajetaa 2016 hojii lammii ga'umsaafi ofitti amanamummaa qabu oomishuu, nageenya naannichaa amansiisaa taasisuu, kenna tajaajila naannichaa saffisaa, qaqqabamaafi qulqulluu taasisuu, tajaajila lammummaa cimsuun humna waloo qindeessuun hojiiwwan bu'aa qabeessa hojjechuu akkasumas galii naannichaa guddisuuf xiyyeeffannoofi kutannoo olaanaan ni hojjetama jedhaniiru.
Bara 2016 kutannoon hojjennee imaanaa keenya ni ba'anna!
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Waggoottan arfan darbanitti hojii tajaajila lammuummaatiin hojiin Qar Biiliyoona 163.4tti tilmaamamu hojjetameera.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa guddina biyyaa ariifachiisuun biyya cimtuu ijaaruun dhaloota dhaalchisuuf duudhaa ganamaa Oromoon qabutti deebi’uun murteessaa ta’uu hubachuun hojii tajaajila lammummaa labsuun hojii qabatamaatti galuun bu’aawwan hedduun galmaa'eera. Hojiin tajaajila lammummaa labsiidhaan deeggarame hojiirra akka oolu taasifamuu isaatiin hawaasni hojii misoomaa waloodhaan akka raawwatufi irraa fayyadamaa ta’u kan taasise ta’uu Hoogganaa Itti Aanaa Biiroo Maallaqa Oromiyaafi Itti Gaafatamaan Damee Tajaajila Lammummaa Dr Mohaammadnaasir Abbaajamaal ibsa addatti Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaatiif kennaniin himaniiru. Uummanni misooma waloof qabu tajaajila lammuummaadhaan eeggattummaa malee misooma adda addaa keessatti hirmaachuu isaatiin misoomni baajata guddaa gaafatu hirmaannaa ummataatin hojjetamaa jira. Hojiin tajaajila lammummaa akka Naannoo Oromiyaatti waggaa arfan keessatti hojjetameenis qaawwa Mootummaan qabu duuchuun imala badhaadhinaa qabame itti fufsiisuu keessatti shoora olaanaa taphachaa kan jiru ta’uus eeraniiru.
Hojiin tajaajila lammummaa yeroodhaa gara yerootti dabalaa kan dhufe yoo ta’u, Bar 2012 qarshii miliyoona 13.6, Bara 2013 qarshii biliyoona 26.4, bara 2014 qarshii biliyoona 49.22fi bara 2015 qarshii biliyoona 72.2 tilmaamamu hojiin tajaajila lammummaa kan hojjetame yoo ta’u waliigala waggaa arfan darbanitti hojii tajaajila lammummaa qarshii biliyoona 163.4 tilmaamu hojjetameera. Kun ammoo qaawwa mootummaa duuchuun misooma waloo ummanni qabuu akka raawwatamu kan taasiseedha. Uummannis misooma waloof tumsi gochaa jiru akka dabaluufi aadeeffatu taasisee jira.
Bara kana qofa hojii tajaajila lammummaatiin manneen barnootaa bu’ura boruu 6,000 ijaaruuf karoorfamee manneen barnootaa 6,081 ijaaramuun dhaloonni keessatti qaramaa jira.Akka waliigalaatti labsiin tajaajila lammummaa erga labsame as dareen dabalataa kuma 50 ol kan ijaaraman yoo ta’u qulqullinni barnootaa dabaluuf hojii hojjetamaa jiru keessatti nyaata barataaf dhiyeessuu,kitaaba wabii deeggarsaan kennuu,mana kitaabaa ijaaruu,mana barsiisaa ijaaruufi kkf hojii tajaajila lammummaatiin hojjetame heddu iirraa bu’aa olaanaan kan argame ta’uu ibsameera.
Gama seektara fayyaatiin hojiileen hojjetaman heddu akka ta’anis ibsameera. Aadaa wal gargaarsa jiru cimsuun manneen jireenyaa harka qalleeyyii heddu kan ijaarame yoo ta’u lammiileen daandirra jiran mana jireenyaa akka argataniifi jireenya fooyya’aa akka itti fufan taasifameera. Sagantaa ashaaraa magariisaa marsaa tokkoffaatiin biqiloota biliyoona 13.6 ol dhaabuun seenaan kan hojjetamee ta’uu eeruun bara kanas biqiltuu biliyoona 4.5 tajaajila lammummaatiin dhaabuuf qophiin xumuramaa kan jiru ta’uu Dr Mahaammadnaasir ibsaniiru. Uummanni duudhaa ganamaa Oromoon qabu cimsachaa misooma waloo isaatiif tumsa taasisaa jiru itti fufsiisuu akka qabus dhaamaniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Hojiin Ashaaraa Magariisaa hojii yeroo tokkoo osoo hin taane hojii biyya badhaate dhaloota dhaalchisuuti!
Addunyaan keenya sababa jijjiirama qilleensaatiin rakkoowwan garaa garaatiif saaxilamaa jirti. Sababa mancaatii bosonaatiin haalli qilleensaa jijjiiramee gammoojjummaan babal'achuun, dhiqamni biyyee hammaatee oomishaaf oomistummaan xiqqaachuufi rakkoowwan walxaxaan dhala namaa dabalatee jireenya lubbu qabeeyyii hunda irratti dhiibbaa fidaa jira. Dhimmi kun, qormaata Addunyaa guutuu waan ta'eef furmaanni isaas hirmaannaa uummata addunyaa hundaa kan gaafatu ta’uun hubatamee jira. Keessumaa kaayyoo adda addaaf ciramuun bosonaa, dhiqamuun biyyee hammaachuufi aarri warshaalee Induustiriiwwan gurguddaa biyyoota guddataniin gadi lakkifamu qilleensa faaluun jijjiirama qilleensaa hammeessee gaaga'ama hamaaf ardii keenya saaxilaa jira. Jijjiiramni qilleensaa addunyaa keenya muudachaa jiru kun biyyoota guddachaa jiran irratti ammoo miidhaan isaa daran hammaataadha.
Faalama qilleensaa yaaddoo addunyaa ta’e kana furuuf falli biqiltuu dhaabuufi kunuunsuu hojiiwwan hojjetaman bu'aa teknoloojiitiin bakka buusuu akka ta’e rogeeyyiin eegumsaafi kunuunsa qabeenya uumamaa, hayyoonniifi hooggantoonni biyyootaafi dhaabbilee Idil-Addunyaa irratti walii galuun tarkaanfileen garaa garaa fudhatamaa jiru. Dhimmi jijjiirama qilleensaa dhimma madaala uumamaa dabsuun ittifufiinsa dachee irra jiraannu yaaddoo keessa galchuun furmaata hatattamaa barbaadu waan ta'eef galmoota gurguddoo guddina itti fufiinsaa mirkaneessuu keessatti haammatamee hojjatamaa jira.
Biyyi keenyas jijjiirama qilleensaa yaaddoo Addunyaa ta’e kana xiqqeessuuf Inisheetiiviin Sagantaa Ashaaraa Magariisaa Muummee Ministeeraa FDRI Dr Abiyyi Ahimadiin labsamuun waggoottan arfan darban uummata keenya waliin hojjetaa turre milkaa'inoota ajaa'ibsiisaa ta'an galmeessisuu dandeenyee jirra. Hojiin waggoottan arfan darbaniif akka naannoofi biyyaatti hojjetaa turres biyya keenya sadarkaa Idil-Addunyaatti injifannoo gaarii gonfachiiseera. Uummata naannoo keenyaa hunda Ashaaraa keessan yeroo hunda yaadatamaa jiraatu kaa'uun maqaan biyya keenyaa sadarkaa idil-addunyaatti olka'ee akka waamamu taasisuu keessaniif Mootummaan Naannoo Oromiyaa galataafi kabaja guddaa isiniif qaba.
Haata'u malee, hojiin biyya keenya magariisummaa uwwisuu hojii waggoota muraasa qofa hojjetamee dhiifamu osoo hin taane biyya magariituufi mijattuu dhaloota dhaalchisuu waan ta'eef hojii itti fufiinsaan qindoominaafi hirmaannaa keenya hundaa barbaadudha.
Kanaafuu, Oromiyaa magariisa uwwisuun ergama guddaa dhaloota egeree biyya badhaate dhaalchisuu ta’uun hubatamee biqiltuu dhaabuufi kunuunsuun karaa fakkeenyummaa qabuun aadaa ta'ee itti fufuu qaba. Dhaabbii biqiltuu biiliyoona 1.91 dhaabuun eegalame, waggoota muraasa keessatti biqiltuuwwan gosa garaa garaa biiliyoona 14 dhaabuun seenaa haaraa kan galmeessine yoo ta'u biqiloota dhaabaman keessaas 84.95% latuu danda'aniiru.
Muuxannoowwan Sagantaa Ashaaraa Magariisaa baroottan darban irraa arganne galtee godhannee Sagantaa Ashaaraa Magariisaa bara kanaatiifis akka biyyaatti biqiltuuwwan gosa garaa garaa biliyoona 6.5 dhaabuuf karoorfame keessaa naannoo keenyaatti biqiltuu biliyoona 4.5-tu dhaabama. Kanaafis, akka naannoo keenyaatti qophii ga'aa kan taasfneefi biqiltuun dhaabamus kanneen eegumsa biyyoofi bishaanii akkasumas nyaataaf ooluun bu'aa dabalataa qaban qopheessuu irratti xiyyeeffatamee hojjetamaa tureera.
Biyyaafi naannoo keenya magariisummaa uwwisuun jijjiiramaafi faalama qilleensaa ittisuun cinatti dinagdee magariisaafi damdamataa ijaaruuf gahee bakka hin bu'amne waan qabuuf uummanni keenya injifannoo irratti injifannoo galmeessuun aadaa isaa ta'e kaka'umsa olaanaadhaan tumsa ajaa'ibsiisaa agarsiisaa turtan cimsitanii itti fufuun karoora dhaabbii biqiltuu bara kana qabanne akka milkeessinu waamicha koon dhiyeessa.
Oromiyaa ni ijaarra,
Itoophiyaa ni utubna;
Gaanfa Afriikaa ni tasgabbeessina!
Waaqayyos nu gargaara!
Shimallis Abdiisaa,
Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa
Waxabajjii, 2015
Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Pirojektoota misoomaa qulqullinaafi yeroo qabameef keessatti xumuruun fayyadamummaa uummata mirkaneessuuf murteessaadha.
Wantoota guddina biyya tokkoo saffisiisuun fayyadamummaa hawaasaa mirkaneessan keessaa tokko bu'uuraalee misoomaa qulqullinaafi yeroo qabameef keessatti xumuruun tajaajilaaf akka oolan taasisuudha. Badhaadhina hunga galeessa mirkaneessuunis pirojektoota misoomaa jireenya hawaasaa salphisaniin alatti hin yaadamu. Hawaasni waan oomishe gara gabaatti geeffachuuf, mana yaalaa deemuuf, hojiin isaa saffisaafi qulqullina akka qabatuuf, bishaan qulqulluu argachuuf, barachuun addunyaa waliin dirgomuuf bu'uuraaleen misoomaa haalaan murteessoodha. Gama biraan pirojektoonni qulqulinaafi baay'inaan yeroo qabameef keessatti xumuramuun ijaarsa biyyaa milkeessuu keessattis gumaacha bakka bu'insa hin qabne qabu. Biyyaafi naannoo keenyatti kanaan dura pirojektoonni harkifachuun biyya baasii hin malleef saaxilaa turaniiru; madda rakkoo bulchiinsa gaarii hammaataas ta'uun uummataafi mootummaa walitti buusaa turaniiiru.
Waggoota shanan darbaniin asitti Mootummaan Naannoo Oromiyaa rakkoolee gama kanaan turan bu'uura irraa furuun fayyadamummaa hawaasaa mirkaneessuuf xiyyeeffannoo olaanaa kennee hojjechaa jira. Pirojektoota gurguddoofi misooma hawaasaa keessatti hiikkaa guddaa qaban yeroo gabaabaa keessatti qulqullina olaanaan xumuruun danda'ameera. Kanaanis rakkooleen bulchiinsa gaarii hedduun furamanii jiru; muuxannoo guddaanis argameera. Muuxannoo waggoota Shanan darban argaman kanneen caalaatti cimsuun pirojektoota madda komii hawaasaa ta'an furuun barbaachisaadha.
Bara kanas pirojektoonni gosa garaa garaa baajeta mootummaa, mit-mootummaafi hirmaannaa uummataatiin ijaaramaa kan jiran yoo ta'u kanneen xumuraman marsaa lamaan xumura ji'a kana irraa eegalee eebbisiisuuf hojjetamaa jira. Pirojektoonni hojjetaman qulqullinni isaanii eegamee fayyadamummaa uummataa mirkaneessuuf akkuma mootummaan xiyyeeffannoo kennee jiru uummannis deeggarsa barbaachisaa taasisuu qaba.
Odeeffannoo Dabalataa argachuuf;
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Obbolummaa Sabdaneessa bu'uura cimaa irratti ijaaruun Finxaalessummaa dhabamsiisaa ijaarsa biyyaa itti fufsiifna.
Itoophiyaan qormaatilee keessaafi alaa hedduu injifachaa birmadummaafi tokkummaa ishee eeggachuun har’a gahuu kan dandeesse tokkummaa sabootaafi sablammootaa bu’uura cimaa irratti ijaarameen akkasumas hariiroo jabaa jidduu isaanii jiruufi wareegama biyya isaaniif jecha gamtaan kaffalaa turaniinidha. Saboonniifi sablammoonni Itoophiyaa afaan, aadaa, duudhaa, amantaafi eenyummaa garaagaraa qabaatanis hariiroon obbolummaafi waliin jireenyaa, jaalalli biyya isaaniif qabaniifi wareegamni biyya isaaniif jecha kaffalaa turan garaagarummaa kanaan kan daanga’e miti. Inumaayyuu, garaagarummaa kana madda miidhaginaafi ciminaa taasifachuun weerartoota birmadummaa Itoophiyaa sarbuuf aggaamaa turan hunda irree tokkummaan ofirraa qolachuun ashaaraa gootummaa yeroon hin jijjiirre dhaloota dhaalchisaniiru. Ashaaraan gootummaa abbootii keenyaan bu’uurame kunis dhaloota har’aaf madda sabboonummaa ta’uun tajaajilaa kan jiru, tokkummaan bu’uura injifannoo ta’uus kan mirkaneessedha.
Tokkummaafi obbolummaan sabootaafi sablammootaa kun sirnoota kaleessaa, hariiroofi obbolummaa sabootaaf osoo hin taane dantaa murnaafi fedhii aangoo isaaniif dhiphataniin qoramaa kan ture yoo ta’u, har’a ammoo finxaleyyii fedhii walitti bu’insaa, jeequmsaa, nagaafi tasgabbii dhabuu biyyaa irraa bu’aa argachuuf hojjetaniin qormaata keessummeessaa jira. Ta’us, bu’uurri obbolummaan sabdaneessaa Itoophiyaan irratti ijaaramte rakkoowwan garaagaraan kan qoramu ta’us, qormaatilee kana injifachuun biyya badhaateefi kabajamte akka ijaaru shakkiin hin jiru.
Biyyi keenya Itoophiyaan biyya rakkoowwaniifi qormaatilee hedduu keessa dabartee as geesse ta’uun ishee akka biyyaatti dhimmoota tokko tokko irratti waliigalteen osoo hin uumamiin akka turu taasiseera. Finxaaleyyiin dhimmoota akka biyyaatti waliigalteen irratti hin uumamne kanatti fayyadamuun sabaafi saba, amantaafi amantaa, naannolee ollaa walii ta'an gidduutti walitti bu’iinsa uumuuf dhagaan isaan hin galagalchine hin jiru.
Yeroo ammaa mootummaan bu’ura Ida’amuutiin waldhabdeewwan seenaafi siyaasaa turan hunda dhiifama, mariifi araaraan furuun waliigaltee biyyaalessaa uumuuf Komishinii Araara Biyyoolessaa hundeessuun hojii guddaa hojjechaa jira. Gama biraan biyya keenyatti obbolummaa sabdaneessa federaalizimii sabdaneessaan utubame cimsuu, sirna dimokiraasii ijaaruu, mirga ofiin of bulchuu sabootaafi sablammootaa bu’uura seeraan dhugoomsuu, madaala eenyummaa sabummaafi biyyoolessaa eeguun tokkummaa biyyaa cimsuu, badhaadhina dinagdee mirkaneessuun fayyadamummaa dinagdee lammiilee haqa qabeessa dhugoomsuufi dhaabbilee ciccimoo ijaaruun biyya hundaaf mijatte uumuuf hojjetamaa jira.
Mootummaan Naannoo Oromiyaas naannoon keenya naannoo nagaafi tasgabbiin keessatti mirkanaa’e, obbolummaafi waliin jireenyi sabootaa keessatti dagaage, naannolee ollaa waliin hariiroo gaariin uumame, olaantummaan seeraa keessatti kabajame, ilaalchiifi gochi finxaaleyyii bakka dhabe taasisuuf xiyyeeffaannoo olaanaan hojjechaa jira.
Haata’u malee, Finxaaleyyiin sabaafi amantaa jala dhokachuun bu’aa sabaafi amantaa kamiyyuu akkasumas dantaa biyya giddugaleessa hin godhanne argachuuf keessaafi alaan qindaa’anii hojjetan kunneen kaayyoo isaanii isa dhumaa sirnaafi biyya diiguu galmaan ga’achuuf sabaafi saba, amantaafi amantaa walitti buusuuf, hooggansa jidduutti walshakkii uumuufi addaan qoqqooduun mootummaa dadhabsiisuuf olola sobaa, duula jibbinsaafi maqa balleessii facaasuu hojii isaanii guyyaa guyyaa taasifatanii hojjetu.
Uummanni Oromoos akkuma kaleessa saboota, sablammootaafi uummattoota obbolaa waliin ta’uun birmadummaafi tokkummaa Itoophiyaa irree gamtoomeen tiksaa Itoophiyaan injifannoo gonfachaa akka itti fuftu taasisaa ture, har’as sabaaf sablammoota waliin obbolummaa isaa caalmaatti cimsachuufi federaalizimii sabdaneessa jabeessuun injifannoo qabsoofi wareegamaan gonfate tikfataa ilaalchaafi gocha finxaalessummaa dhabamsiisuun biyya badhaadhina hundagaleessa milkeessite uumuuf gumaacha taasisaa tureefi jiru cimsee itti fufuu qaba.
Biiroo Kominikeeshinii Oromiyaa
Caamsaa, 2015 Finfinnee
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Ijaarsa biyyaa keessatti gaheen dargaggootaa olaanaadha Aadde Saamiyaa Abdallaa.
Jijjiirama akka biyyatti dhufe keessatti dargaggoonni biyya keenyaa gahee adda durummaa bahatanii jiru. Dargaggoonni keenya jijjiiramni siyaasaa biyya keenyatti akka dhufu taasisuu qofa osoo hin taanee jijjiiramichi qormaatawwan hedduu keessa darbee milkaa'inoota hedduu akka galmeessuuf gahee isaan irraa eegamu bahachaa jiru. Mootummaanis hirmaannaa dargaggootaa gama hundaan mirkaneessuun fayyadamummaa dargaggootaa guddisuuf xiyyeeffannoo olaanaan hojjetaa jira. Milkaa'inaafi fayyadamummaa dargaggootaa gama siyaasaan argame gama dinagdeetiinis dabaluuf mootummaan dinagdee keessatti tarsimoo hirmaannaafi fayyadamummaa dargaggootaa dhugoomsu bocuun hojjetaa jira.
Bu'uuruma kanaan dargaggoon gahee ijaarsa biyyaa keessatti qabu hubatee kallattii hojii itti aanuuf akka of qopheessuuf yaadamee konfiransiin dargaggootaa geggeeffamaa jira. Godina Buunnoo Beddelleettis konfiraansiin dargaggootaa marsaa 13ffaan dargaggoota aanaalee godinichaa hirmaachisuun geggeeffameera. Dargaggoonni kunneenis hojiiwwan misoomaaf fayyadamummaa dargaggootaa irratti hojii hojjetamaa jiruuf galateeffataniiru. Mootummaan dhaabbileef warshaalee carraa hojii bal'inaan uuman gara godinichaa akka dhufan taasisuuf bakkeewwan oolmaa dargaggootaa akka ijaaramaniif gaafataniiru.
Dargaggoonni qabsoo cimaa taasisuun jijjirama fidan kana utubuufi badhaadhinni hundagaleessi akka mirkanaa'u akkasumas ijaarsa biyyaa keessatti ciminaan gahee isaanii bahuu akka qaban himameera.
Hojiiwwan misoomaaf guddina dinagdee mara keessatti dargaggoonni ijaaramaaf dhuunfaan akka hirmaataniif hojjetamaa kan jiru yoo ta'u dargaggoota hojii mataa isaanii uummachuun hojjetaniif dhiyeessiin maashinaafi faayinaansii taasifamaa jira.
Hoggantuun Biiroo Dargaggoof Ispoortii Oromiyaa Aadde Saamiyaa Abdallaa Itoophiyaan lafeef dhiiga ilmaan Oromoon ijaaramtee osoo jirtuu seenessa sobaan Oromoon biyyasaarraa fageeffamaa turee jedhan. Itoophiyaa ofii ijaare kana keessattis walqixxummaaf sabdaneessummaa dagaagsuuf qabsoo cimaa taasisee jijjiirama biyya diigumsarraa baraaru argamsiisee jedhan.
Dargaggoonni qabsoo kana keessatti aarsaa guddaa kanfalanis seenessa sobaa ture dhugaan bakka buusaa, seenaa guddinaa, tokkummaaf badhaadhinaa galmeessuufis dandeettif beekumsa qabuun hojjechuu qabaa dhaaman. Sochii hawaas-diinagdee dargaggoitaa guddisuuf hojjetamuufis mootummaan ciminaan hojjeta kan jedhan aadde Saamiyaan, bakkeewwan oolmaa dargaggootaaf dirree ispoortii babal'isuufis kan hojjetamu tahuu eeraniiru.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Uummanni keenya injifannoowwan wareegamaan gonfate tikfachuun Badhaadhina Itoophiyaa milkeessuuf kutannoo akka qabu kan agarsiisee jira.
Biyya keenyatti jijjiiramni waggaa shanan har'aa qabsoo uummataafi hooggansa jijjiiramaan dhalate jijjiirama hundagaleessa, saboota sablammootaafi uummattoota Itoophiyaa hirmaachiseefi dungoo bilisummaa, walqixxummaafi fayyadamummaa haqa qabeessa qabsiisedha. Jijjiiramichi Itoophiyaa maraammartoo walwaraansaa keessaa baasuun hariiroo hawaasummaafi walitti dhufeenya lammiilee dabee ture sirreessuun biyya sabdaneettii obbolummaan sabootaa keessatti dagaage, qabeenya uumaan badhaasetti fayyadamuun harka ormaa eeggachuu jalaa baatee lammii isheetti kabaja horte, sirni dimokiraasii keessatti dagaage walumaagalatti Itoophiyaa Badhaateefi kabajamte uumuu galma kan godhatedha. Kunis hawwiifi fedhii uummattoonni Itoophiyaa barootaaf akka dhugoomuuf qabsaa'aa turanidha.
Uummanni Oromoos akkuma kaleessa sabaaf sablammoota obbolaa isaa waliin ta'uun ijaarsa biyyaa keessatti gahee adda durummaa bahachaa ture daangaa hanga daangaatti socho'uufi hooggantoota jijjiiramaa ofitti makuun jijjiiramni bilisummaa, walqixxummaafi obbolummaa dhugaa labse kun akka dhugoomuuf aarsaa qaqqaalii kaffaleera; ilmaan kumaatamaan lakkaa'aman itti wareegeera. Hooggansi jijjiiramaa qabsoo uummataan gara aangootti dhufes quuqama uummatummaa qabuun uummata of cina hiriirsuun biyya qarqara diigumsaa irra geesse baraaruu bira darbee barii jijjiiramaa irraa eegalee waggoottan shanan darban keessatti injifannoowwaniifi milkaa'inoota gama siyaasaa, dinagdee, hawaasummaafi dippiloomaasii hedduu galmeessuu danda'ee jira. Kunis Bitootessa 24 bara 2010 akka yaadannu, injifannoowwaniifi milkaa'inoota gama hundaan argaman akka eeggannu nu taasisa. Wanti hubatamuu qabu jijjiiramni biyya keenyatti waggaa shanan har'aa dhufe qabsoofi dhiibbaa saboonni hundumtuu taasisaniinidha.
Gama biraan hooggansi jijjiiramaafi mootummaan sagalee uummataan hundeeffame aggaammiiwwan keessaafi alaan aggaamaman hunda tooftaafi bilchinaan qolachuufi qormaatilee muudatan gara carraatti jijjiiruun hawwiifi dheebuu misoomaa, nageenyaafi ijaarsa sirna dimokiraasii uummanni Itoophiyaa qabu bu’uuraan deebisaa kan jiru yoo ta’u bifuma walfakkaatuun qormaatileen muudatanis yeroo gara yerootti bifa isaanii jijjiirrachuun itti fufaniiru. Keessumaa qormaatileen amala jijjiiramichaa irraa maddaniifi finxaaleeyyii bitaafi mirgaan muudatan qormaatilee tokkummaa uummata keenyaa gaafatanidha.
Uummanni Oromoos milkaa'inootaafi injifannoowwan waggoottan shanan darban keessatti argate tokkummaan tikfachuun aggaammiifi qormaatilee muudatan aarsaa barbaachisu kamiyyuu kaffalee qolachuun badhaadhina Itoophiyaa dhugoomsuuf qophii ta'uu isaa hiriira guyyaa kaleessaa Godinaaleefi Bulchiinsa Magaalotaa Naannoo Oromiyaa hunda keessatti ba'uun sagalee isaa dhageessisee jira. Hiriira kana irratti saboonniifi sablammoonni biroos irratti hirmaataniiru.
Hiriira kanaanis sirna waloo uummattoota obbolaa isaa waliin ijaare itti fufsiisuudhaaf deeggarsa isaa cimsee kan itti fufu, tokkummaan uummata Oromoo nageenya Itoophiyaaf murteessaa ta'uu isaa kan mirkaneesse, imalli Itoophiyaa sabdaneettii uumuuf taasifamaa jiru wacaafi shira finxaaleyyiin sekoondii tokkoofillee gufachuu akka hin dandeenye akkasumas adeemsa finxaaleyyiin biyya diiguuf taasisan callisee akka hin ilaalle, mootummaa sagalee uummataan ijaarame karaa qaxxaamuraa diiguuf tattaaffiin taasifamu fudhatama kan hin qabneefi kan hin milkoofne, misooma fayyadamummaa uummattootaa mirkaneessuu eegalamee jiru itti fufsiisuuf waadaasaa kan haaromseefi tarkaanfii mootummaan nageenya waaraa mirkaneessuuf fudhataa jiru kan tumsu ta'uu irra deebiin mirkaneessee jira.
Kanaafuu, uummanni Oromoo injifannoowwan wareegamaan gonfate tikfachuufi qormaatilee muudatan kamiyyuu aarsaa barbaachisu kaffalee qolachuun Badhaadhina Itoophiyaa milkeessuuf kutannoo kan qabu ta'uu irra deebiin agarsiisee jira. Kunis yeroo tokkummaan dhaabbannu humni kamiyyuu duubatti nu deebisuu akka hin dandeenye kan mirkaneessedha.Tokkummaa keenya jabeeffataa hariiroo saboota obbolaa waliin jirus cimsataa deemuun badhaadhina, nageenyaafi tasgabbii naannoof biyya keenyaa haa mirkaneessinuun dhaamsa keenya.
WALIIGALAN ALAA GALAN!Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Barsiisummaan ogummaa kabajamaa dhaloota beekumsaafi dandeettii gonfachiisudha." Shimallis Abdiisaa, PMNO
Icciitiin qaroomina addunyaafi milkaa'ina biyyoota dureeyyii xiyyeeffannoo barnootaaf kennan ta'uu wal nama hin gaafachiisu. Barnoota babal'isuu, qulqullina isaa mirkaneessuu dandeettii barsiisotaa cimsuufi kabaja ogummaa barsiisummaa guddisuun badhaadhina biyya keenyaa milkeessuu keessatti gahee olaanaa qabaata.
Babal'inaafi qulqullinni barnootaa Naannoo keenyaa sadarkaa har'a irra jiru gahuuf daandii dheeraa kan deemame yoo ta'u qaamonniifi qooda fudhattoonni hedduun aarsaa kaffalaniiru. Qaamota kanneen keessaa abbaa bu'uura ogummaa hundaa kan ta'an barsiisonni keenya ammoo gumaacha adda durummaafi seenaan hin daganne bahaniiru.
Barsiisonni Naannoo keenyaa aarsaa qaalii kaffaluun dheebuu barnootaa uummanni Naannoo keenyaa yeroo dheeraaf qabaachaa ture deebisuuf dirqama dachaa bahachaa akka turaniifi jiran eenyu jalaa kan dhokatu miti. Kunis, gama tokkoon sirnoonni duraan turan uummata keenya barnoota irraa dhiibuun dukkana wallaalummaa keessatti akka hafuuf hojjetaa turan injifachuun uummata keenya beekumsa gonfachiisuu danda'aniiru. Gama biraan ammoo bakka haalli mijataa hin jirre hunda keessatti haalli naaf mijachuu qaba osoo hin jedhiin lammii isaanii qaruuf aarsaa kaffaluun dirqamni barsiisonni keenya bahachaa turaniifi jiran daran guddaadha.
Aarsaan barsiisonni keenya kaffalaa turaniifi dirqamni lammummaa isaan bahachaa jiran dhaloota baratee har'a Oromiyaa fi biyya ijaaraa jiru kana uumuu danda'ee waan jiruuf hunda keenya kan boonsu yoo ta'u Mootummaan Naannoo Oromiyaas barsiisota keenyaaf kabaja guddaa qaba.
Barsiisummaan ogummaa kabajamaa akka biyya keenyaatti qofa osoo hin taanee akkuma addunyaattuu ogummaa doofummaa balleessuun dhaloota beekumsa gonfachiisudha. Barsiisaafi ogummaa barsiisummaaf kabaja barbaachisu kennuun doofummaa dhabamsiisuun dhaloota beekumsa gonfatee rakkoo uummata isaa furuu danda'u uumuuf murteessaadha. Kanaaf akka Naannoo keenyaatti mata duree “Barsiisummaan Haadhoo Ogummaa Hundaati” jedhuun Torban kabaja Barsiisaa kabajamaa kan jiruuf.
Naannoo keenya keessatti waggoottan darban keessatti hojii waliin gahinsa barnootaa mirkaneessuuf hojjetame keessatti qoodni barsiisonni keenya bahachaa turan salphaa miti. Har'as dhaloota ga'umsa, ofitti amanamummaa qabuufi abdi egeree biyyaa ta'e uumuuf hojii qulqullina barnootaa mirkaneessuuf Mootummaan Naannoo Ormiyaa xiyyeeffannoo olaanaan hojjechaa jiru keessatti barsiisonni gahee adda durummaa isaanii cimsanii akka itti fufan dhaamuun barbaada.
Barsiisonni jijjiirama biyya keenyatti dhufe keessatti karaa tokkoon dhaloota dammaqaa jijjiirama fedhu barsiisuun karaa biraan sirni walqixxummaafi obbolummaa sabootaa dhiibu diigamuun sirni dimokiraasii akka ijaaramuuf ofii keessatti hirmaachuun qooda dachaa kan qaban yoo ta'u ammas jijjiiramichi qormaatilee keessa darbuun badhaadhina biyya keenyaa akka mirkaneessuuf gahee adda durummaa isaanii bahachuu qabu.
Mootummaan Naannoo Oromiyaa haalli baruufi barsiisuu bu'aa qabeessaafi lammii dorgomaa ta'e oomishuuf akka dandeessisuuf qooda fudhattoota barnootaa hunda waliin qindoomina olaanaan kan hojjetu yoo ta'u dandeettiifi gahumsa barsiisotaa guddisuuf rakkoo isaanii hiikuuf akkasumas barsiisotaaf haala mijataa uumuuf yeroo kamiyyuu caalaa xiyyeeffannoo guddaan kan hojjetu ta'uu ibsaa baga guyyaa barsiisotaa geessan jechuun barbaada.
Oromiyaa ni ijaarra
Itoophiyaa ni utubna
Gaanfa Afrikaa ni tasgabbeessina
Waaqnis nu gargaara
Shimallis Abdiisaa, Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa
Bitootessa 23, 2015
Finfinnee WALIIGALAN ALAA GALAN!
Read more
Odeeffannoo Dabalataa Argachuuf Liinkii Sooshaal Midiyaa Kanniin Hordofaa.
Hojiiwwan Gurguudoo
Dimookraasii
Diinagdee
Haawwasuumaa
Bulchiinsa Gaarii
Raayaa komunikeeshinii